* دکتر احمد یزدان پناه، اقتصاددان و استاد دانشگاه

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، یک قرارداد اختیار خرید (Call option) به دارنده یا مالک آن این «حق» نه «تعهد» را می­دهد که یک دارایی پایه یا مورد نظر (یک قرارداد اختیار معامله آتی، مثلا مربوط به طلا)  را به «قیمت توافقی» معین شده در قرارداد، قبل از تاریخ انقضای آن قرارداد «خریداری» نماید، بدین دلیل بدان اختیار معامله Call می­گویند، چون خریدار آن برای به دست آوردن این حق و شاید دقیق­ تر «حق انتخاب» (به واژه Option توجه کنید) ، مبلغی را بابت بها و قیمت آن به فروشنده آن قرارداد می­پردازد که بدان «قیمت» قرارداد (Premium) می­ گویند. این مبلغ حداکثر مبلغی است که خریدار آن قرارداد در صورت زیان از دست می ­دهد، چرا که فروشنده آن اختیار خرید وجه بیشتری را از خریدار نمی­تواند مطالبه کند. خریدار آن قرارداد اختیار خرید امیدوار است قیمت آن کالا یا آتی بالا رود تا به تبع آن ارزش قرارداد خریداری شده او نیز افزایش یابد، تا به او این اجازه و امکان را بدهد که بعدا آن را با سود بفروشد. سعی می­کنم با مثالی در مورد طلا که شاید پرزرق و برق­ ترین بازار مشتقه دنیاست، چگونگی قیمت کارکرد اختیار خرید طلا را هر چند مختصر تشریح کنم.

مثال:  فرض کنید شما بر این باورید که قیمت طلا روندی صعودی به خود پیدا می کند و قرارداد اختیار خرید آتی طلا برای دسامبر به ۱۴۰۰ دلار برای هر اونس معامله می­ شود. بنابراین، شما اقدام به خرید یک برگ اختیار خرید ۱۵۰۰ دلاری برای طلای دسامبر به ۱۰ دلار ، که هر کدام ۱۰۰۰ دلار ارزش دارد، می­نمایید (هر یک دلار طلا، در قالب قرارداد آن  ۱۰۰ دلار ارزش دارد). تحت این سناریو به عنوان خریدار یک اختیار معامله حداکثر ریسک شما در این معامله خاص ۱۰۰۰ دلار می ­شود که همان قیمت تمام شده آن برگ اختیار خرید طلا است. از آنجا که قرارداد اختیار خرید مزبور در هر قیمتی بالاتر از ۱۵۰۰ دلار ارزشمند است شما با خرید این قرارداد با نفع بالقوه نامحدودی مواجه هستید. بهترین وضعیت و سناریو برای شما آن است که آن برگ اختیار خرید طلا را وقتی فکر می­کنید طلا به اوج خود رسیده است، بفروشید. به فرض آنکه طلا در اواسط نوامبر (یعنی وقتی که آن قرارداد خرید طلا، در دسامبر منقضی می شود) به ۱۵۵۰ دلار در هر اونس برسد و شما بخواهید سود خود را مشخص کنید، در این مثال باید قیمت توافقی یا قیمت اعمال آن قرارداد را (که ۱۴۰۰ دلار است) از قیمت طلای دسامبر که ۱۵۵۰ دلار در هر انس معامله می شود، کسر کنید تا مبلغ ۱۵۰دلار که ارزش ذاتی یا بنیادی آن قرارداد خرید است به دست آید. حتی بدون آنکه نیاز به گرفتن مظنه از کارگزار خود و یا از روزنامه ­های اقتصادی و مالی باشید باید قادر باشید دریابید که قرارداد مزبور چقدر معامله می­ شود. ارزش ذاتی در قراردادهای آتی­ ها چه هستند؟ ارزش ذاتی عبارتست از " مبلغ اضافه "  قیمت دارایی پایه یا مورد نظر ( اینجا قرارداد طلا) و قیمت توافقی قرارداد. به عبارت دیگر وقتی معامله در وضعیت" In- The- Money" قرار گرفته است.

(ارزش ذاتی) ۱۵۰$ = (قیمت توافقی) ۱۴۰۰ $ - (قرارداد طلای دسامبر) (دارایی پایه) ۱۵۵۰ $

یادتان باشد، در این مثال هر دلار سرمایه­ گذاری در طلا ارزشی معادل ۱۰۰ دلار داشت. بنابراین ۱۵۰ دلار سرمایه گذاری در بازار مشتقه طلا ارزشی معادل ۱۵۰۰۰ دلار دارد (۱۰۰×۱۵۰$) و این ارزش آن قرارداد اختیار طلا خریداری شما است. از این معامله به لطف تسلط و دانش در بکارگیری معامله قراردادهای اختیار معامله (Options) شما توانسته اید از یک سرمایه ­گذاری ۱۰۰۰ دلاری ۱۴۰۰۰=۱۰۰۰-۱۵۰۰۰ دلار سود نصیب خود نمایید.

(منهای کارمزد کارگزار)۱۴۰۰۰$ = (قیمت اولیه قرارداد اختیار خرید طلا)۱۰۰۰$- (ارزش جاری قرارداد اختیار خرید طلا) ۱۵۰۰۰$

یادتان باشد خیابان معاملات در بورس ­ها هم مثل سایر معاملات دو طرفه است اگر قیمت طلا زیر قیمت توافقی قرارداد شما یعنی ۱۵۰۰ دلار، در زمان انقضا، قرار گیرد، آن قرارداد دیگر هیچ ارزشی ندارد و شما با زیانی معادل قیمت پرداختی برای آن قرارداد (یعنی با ۱۰۰۰ دلار) مواجه می شوید. البته به علاوه مبالغی که بابت کارمزد یا حق العمل کارگزار پرداخته­ اید.

آنچه مایل هستم در پایان مطرح کنم این است که بورس کالای کشورمان طی هفته های گذشته در رویکردی مناسب  اقدام به برگزاری دوره های آموزشی قرارداد اختیار معامله برای اقشار مختلف کرده است تا افراد علاقه مند به معامله روی مشتقه ­ها چه آتی­ ها و چه اختیار معامله­ ها با دانش کافی به این بازار ورود کنند؛ به خاطر دارم مقامات بورس کالایی شیکاگو چندین بار با حضور در کلاس های درس های مشتقه کالایی در دانشگاه ایالتی در آیوا، اعلام می کردند: دانش معاملات مشتقه را فرابگیرید که این امر حتی برای سرمایه­ گذران با سابقه هم مستثنی نیست.

گفتنی است در یادداشت بعدی به جزییات و مزایای قرارداد اختیار فروش خواهم پرداخت.