* دکتر احمد یزدان پناه، اقتصاددان و استاد دانشگاه

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، یک قرارداد یا برگ اختیار معامله طلا به دارنده یا صاحب آن این «حق» اما نه «تعهد» را برای خرید یا فروش میزان معینی طلا را به قیمت مشخص (که بدان قیمت توافقی می­گویند) در تاریخ انقضا می­دهد.

قرارداد اختیار معامله طلا چگونه عمل می­کند (مثال)

اختیار معامله یک ابزار مشتقه (derivative) هستند؛ یعنی قیمت آن­ها از قیمت قراردادهای اوراق بهادار دیگر و یا دارایی­ها و کالاهایی چون طلا، ارز، ذرت مشتق می­شود. در موضوع بحث ما، قیمت یک قرارداد اختیار معامله طلا از قیمت طلا مشتق می­شود. برای مثال فرض کنید شما یک قرارداد اختیار خرید (call option) برای ۱۰۰، اونس طلا به قیمت توافقی (strike ۱۰۰) دلار و با تاریخ انقضای شانزدهم آوریل می­خرید. این اختیار معامله به شما این «حق» را می­دهد که ۱۰۰، اونس طلا را به قیمت ۱۰۰۰ دلار تا شانزدهم آوریل خریداری کنید (البته قرارداد، فقط وقتی ارزشمند ‌است که طلا بالاتر از ۱۰۰۰ دلار در هر اونس در آن نقطه از زمان معامله شود). امروزه اختیار معامله‌های طلا در حجم­های بالا در بورس کالایی نیویورک (NYMEX) و یا بورس کالایی توکیو (TOCOM) معامله می­شوند.

یادتان باشد هر اختیار معامله یک قرارداد بین فروشنده و خریدار است. فروشنده (writer) متعهد می­شود که طلا را از خریدار آن قرارداد به قیمت مشخص و در یک تاریخ معین بخرد یا بفروشد. بسته به نوع اختیار معامله فروش (put option) یا خرید(call option) در این فاصله زمانی یا عمر قرارداد اختیار معامله، خریدار یک قرارداد اختیار معامله، این حق را دارد (نه تعهد) که آن معامله را تا تاریخ معین‌شده انجام دهد. وقتی یک اختیار معامله منقضی می­شود، اگر به اجرا درآوردن آن با منافع خریدار مغایر باشد، او هیچ تعهدی در این راستا ندارد. خریدار مزبور قرارداد اختیار معامله را بدین دلیل خریده بود که معامله را در آینده معینی را انجام دهد. (فکر می­کنید خرید اختیار معامله از فروش آن ساده­ تر باشد؟)

فرض کنید، طلا به قیمت هر اونس ۱۰۰۰ دلار معامله می­ شود. حال فرض کنید یک سرمایه­ گذار به خرید یک اختیار خرید برای طلا به قیمت ۲ دلار برای هر قرارداد اقدام کند. یادتان باشد ازآنجاکه هر قرارداد اختیار معامله ۱۰۰، اونس طلا است (اندازه قرارداد) هزینه تحمیلی و واقعی این اختیار معامله ۲۰۰ دلار می­شود (۲۰۰=۲ دلار ×۱۰۰).

اجازه دهید به زبان ساده از سرنوشت ارزش این قرارداد اختیار طلا تحت سناریوهای مختلف کمی بحث کنیم:

1. وقتی آن اختیار خرید طلا منقضی می­ شود و طلا به قیمت ۱۰۵۰ دلار معامله می­ شود.

یادتان باشد آن قرارداد اختیار خرید به خریدار آن این حق را می­داد که طلا را به قیمت هر اونس ۱۰۰۰ دلار خریداری کند. در این سناریو، خریدار آن قرارداد می­توانست آن را برای خرید طلا به قیمت هر اونس ۱۰۰۰ دلار به کار برده و بلافاصله طلاها را در بازار «باز» به قیمت هر اونس ۱۰۵۰ دلار بفروشد. به این اختیار معامله در این حالت به زبان سازوکار بورس­های کالایی می­گویند (in- the- money). ازآنجاکه اختیار خرید مزبور در تاریخ انقضا به ۵۰ دلارفروش رفته است ]و چون هر قرارداد شامل ۱۰۰، اونس است، قیمت کل فروش آن قراردادها (توجه کنید قراردادها معامله می­شوند!) ۵۰۰۰ دلار می­شود[ سرمایه­گذار مزبور برای خرید قرارداد ۲۰۰ دلار پرداخته بود، لذا سود خالص خریدار آن قرارداد از آن معامله ۴۸۰۰ دلار شده است.

1. وقتی آن قرارداد اختیار خرید طلا منقضی می­شود و طلا به قیمت ۱۰۰۱ دلار معامله می­ شود.

با به کار گیری تحلیلی شبیه آنچه در بالا گفته شد، حالا اختیار خرید مزبور یک دلار ارزش دارد (در کل ۱۰۰ دلار) ازآنجاکه سرمایه­گذار مثال­ ما برای خرید آن ۲۰۰ دلار پرداخته بود، معامله او با زیان خالصی معادل یک دلار (در جمع ۱۰۰ دلار) همراه شده است. به زبان بورس کالایی این قرارداد اختیار معامله در حالت (at- the- money) است، چراکه معامله مزبور قسمتی از سرمایه را بر باد داده است.

1. وقتی آن قرارداد اختیار خرید طلا منقضی می­شود  و طلا به قیمت ۱۰۰۰ دلار یا کمتر از آن معامله می ­شود.

اگر در تاریخ انقضای آن قرارداد طلا به قیمت ۱۰۰۰ دلار یا کمتر معامله شود، می­گویند آن قرارداد در وضعیت (out- of- the- momey) است؛ یعنی ارزش خود را ازدست‌داده است؛ بنابراین خریدار آن ۱۰۰ درصد پول خود را از دست می­دهد. (در این مثال، ۲۰۰ دلاری که آن سرمایه­گذار بابت آن قرارداد پرداخته بود).

اختیار معامله چرا مهم است؟

سرمایه ­گذاران به دو دلیل اصلی و اساسی قراردادهای اختیار معامله را به کار می­ گیرند. اشاره‌کنم که در بورس کالایی دودسته بر روی این قراردادها فعال‌اند یکی آنان که درصدد پوشش نوسانات قیمت کالاها هستند و دیگری سفته‌ باز ها به معنی عام که شامل همه‌ کسانی می­ شود که به فرض طلا را بر پایه پیش‌نگری خود از سمت‌وسوی نوسانات قیمت آن را می­ خرند، اگر نوسانات به نفع شما باشد تمام پول خود را روی آن کالا یا سهم می­ گذارید. عقلانیت در سرمایه‌گذاری حکم می­کند هر سرمایه­ گذاری را همراه با ریسک بدانیم. قبول و تحمل این ریسک در خرید یا سرمایه­ گذاری یک دارایی باید جبران شود. وقتی شما به خرید قرارداد اختیار معامله برای بهره­ مندی از نوسانات طلا خواه سفته‌باز هستید خواه طلاسازی که قیمت گوشواره ­های ساخت خود را برای عید نوروز در کاتالوگ خود از این ماه اعلام کرده­ اید؛ شما نه‌تنها ریسک زیان ساز خود را محدود کرده ­اید، بلکه اگر اوضاع بازار بر وفق مراد شما باشد با سود بالقوه نامحدود روبه رو می ­شوید.

پوشش ریسک یا مصون‌سازی چیزی شبیه خرید بیمه است این اقدام شما را در مقابل وقایع پیش‌بینی‌نشده حمایت می­ کند، ولی شما امید دارید که هرگز با آن واقعه روبه رو نشوید تا از بیمه خود استفاده کنید. چرا یک دارایی مثل اتومبیل خود را بیمه می­ کنید و ریسک آتش‌سوزی آن را با پرداخت حق بیمه به دیگری (شرکت بیمه) منتقل می­ کنید و احتمال وقوع آن برایتان اهمیت ندارد. به‌کارگیری اختیار معامله برای پوشش ریسک نوسانات قیمت طلا در سبد دارایی های شما در اصل همین اطمینان خاطر بیمه را برای شما فراهم می کند.