به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران» به نقل از هفته نامه «بازار امروز»، یکی از رسالت­های اصلی بورس کالای ایران ارتقای شفافیت در بازارهای کالای کشور از طریق فرآهم آوردن شرایط لازم برای تعامل نیروی ­های عرضه و تقاضای بازار جهت کشف شفاف، رقابتی و منصفانه قیمت­ها و جلوگیری از نکول در انجام معاملات است. براین اساس از سال 86 با ادغام دو بورس فلزات و کشاورزی و تاسیس شرکت بورس کالای ایران، انواع کالاهای صنعتی و معدنی، کشاورزی و در بهمن همان سال فرآورده­های نفتی و پتروشیمی به جمع کالاهای تالار فیزیکی بورس کالا راه پیدا کردند. روند توسعه بازار بورس کالا، در سال 87 با ایجاد معاملاتی جدید با عنوان قراردادهای آتی شکل دیگری به خود گرفت. معاملات قراردادهای آتی که برای بسیاری از مردم و حتی سرمایه گذاران ناشناخته بود به لطف قرار گرفتن سکه طلا در این قرارداد، خیلی زود مورد استقبال قرار گرفت و تا به امروز نیز رونق معاملات آتی سکه در جریان است. ناگفته نماند که تاکنون معاملات آتی زیره سبز و کنجاله سویا هم در بورس کالا راه اندازی شده و محصولاتی همچون زعفران، ذرت، میلگرد و برخی مواد پلیمری هم در صف ورد به بازار مشتقه بورس کالا هستند. اما جدای از چهار بازار اصلی بورس کالا یعنی رینگ صنعتی و معدنی، کشاورزی، پتروشیمی و فرآورده های نفتی و آتی، دستورالعمل ایجاد یک بازار دیگر زیر نظر بورس کالا در اواخر سال 91 مورد تصویب هیات مدیره سازمان بورس قرار گرفت تا روند پیشرفت و توسعه معاملات بورس کالا تکمیل تر شود.شاید وقتی خبر از راه اندازی یک بازار فیزیکی جدید در بورس کالا منتشر شد، این پرسش در ذهن برخی افراد شکل گرفت که با توجه به حضور انواع کالاهای مختلف در بورس، چه محصولاتی در این تالار معامله خواهند شد. برای پاسخ به این پرسش باید عنوان کرد که تالار فرعی بورس کالا که از مهر سال 93 با عرضه ضایعات فلزی شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران افتتاح شد، دو زیر شاخه اصلی دارد.

زیر شاخه اول به معاملات املاک و مستغلات مربوط می شود به طوریکه ارگان های دولتی و بزرگ و بانک ها می توانند اموال مازاد خود را از طریق این تالار به فروش برسانند.

اموال غیرمنقول که عبارت است از املاك و مستغلات با کاربری‌های گوناگون اعم از اداری، تجاری، مسکونی و اراضی زراعی که این موضوع در سیاست های اقتصادی دولت در بسته خروج از رکود غیر تورمی هم مورد حمایت و تاکید دولت قرار گرفته است. به اعتقاد کارشناسان، انتقال مزایده های غیر شفاف و پر هزینه املاک ارگان های دولتی و بانک ها به سیستم معاملاتی شفاف بورس کالا می تواند مزایده های غیر شفاف با شائبه های فراوان را از اقتصاد ایران به کای محو کند. زیر شاخه دوم به محصولاتی اختصاص دارد که طبق مقررات، شرایط پذیرش در بازار معاملات کالای فیزیکی را ندارند، این کالاها دارای استاندارد پذیری لازم و توالی عرضه نیستند که قراضه آهن شرکت راه آهن نیز یکی از این کالاها به شمار می رود.

در این بین براساس دستورالعمل بازار فرعی، با توجه به اینکه کالاهای عرضه شده در این بازار از خاصیت استاندارد پذیر بودن برخوردار نیستند از این رو معاملات آنها به شرط رؤیت کالا توسط خریدار انجام می شود.

کالاهای خاص در بورس های کالایی جهان

بررسی اجمالی سابقه معاملات کالاهای خاص در بورس های کالایی دنیا که دارای استانداردپذیری و توالی عرضه نباشند نشان می دهد که این رویه مختص به بورس کالای ایران نبوده و در بسیاری از بورس­های کالایی دنیا این نوع کالاها مورد مبادله قرار می­گیرد. برای مثال در حال حاضر در بورس کالای بلاروس، مبادله نقدی سیب زمینی، حیوانات اهلی زنده و گوشت آنها، شیر، کره، پنیر، تخم مرغ، مارگارین و غیره انجام می شود. همچنین در بورس کالای آنتالیای ترکیه طیف گسترده­ای از کالاهای کشاورزی نظیر گوجه فرنگی، فلفل، خیار، سیب زمینی، پیاز، سیر، گندم، جو، پرتقال و .... مورد مبادله قرار می­گیرد. در بورس معروف کالایی دنیا یعنی گروه بورس کالای شیکاگو نیز قراردادهای آتی حیوانات اهلی که طرفداران زیادی هم دارد، مورد مبادله قرار می گیرد. براساس بررسی ها، معاملات قرارداد های آتی دام زنده در بورس کالای برزیل نیز از رونق بالایی برخوردار است.

مزایای بازار فرعی برای بازار

در همین رابطه محمودرضا الهی فرد، مدیرعامل شرکت کارگزاری سی ولکس کالا به عنوان یکی از قدیمی های بورس کالا به بازار امروز گفت: به دلیل وجود قوانین و مقررات مدون برای عرضه محصولات مختلف در تالارهای اصلی بورس کالای ایران، نبود بازاری برای عرضه کالاهایی که دارای استانداردهای ثابت نیستند اما به شفاف سازی برای کشف قیمت نیاز دارند احساس می شد که از سال گذشته با راه اندازی بازار فرعی بورس کالا این نیاز پوشش داده شد.

وی افزود: اینکه یک فرد حقیقی یا حقوقی که دارای یک محموله کالای خاص است و می تواند آن محموله را در بازار فرعی بورس کالا که دارای شفافیت لازم است به فروش برساند، امری مناسب و به سود بازار کالای کشور است.

الهی فرد تصریح کرد: طی سال های اخیر بارها اتفاق افتاده بود که برخی عرضه کنندگان درخواست فروش محصولاتشان از طریق بازار رقابتی بورس کالا را داشتند، اما نمی توانستند مجوز پذیرش و عرضه محصولاتشان در بورس کالا را اخذ کنند که با تشکیل بازار فرعی این مشکل کاملا برطرف شده است.

به مزایای انتقال مزایده های غیر شفاف املاک و مستغلات به بازار فرعی بورس کالا اشاره کرد و گفت: از مهم‌ترین مزایای راه‌‌اندازی بازار اموال غیرمنقول دربورس کالا می‌توان به کاهش هزینه‌های مبادلات اموال غیرمنقول، کاهش بوروکراسی مبادلات به ویژه درعرضه‌های دولتی، امکان نظارت‌های متمرکز و دقیق با استفاده از ابزارهای نظارتی بورس و کمک به نظارت دقیق‌‌تر نهادهای نظارتی همچون سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات و همچنین کاهش تخلفات ناشی از اجرای روش‌های سنتی مزایده پاکتی اشاره کرد.

وی همچنین به مزایای معامه کالاهای مختلف در بازار فرعی اشاره کرد و افزود: کشف قیمت شفاف، کاهش هزینه های معاملات، کاهش ریسک و معایب ناشی از اجرای روش های سنتی مزایده، امکان کنترل انحراف قیمت ها، ایجاد بستری مطمئن جهت انجام معاملات، معافیت از برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آن و خروج از نظام قیمت گذاری دولت از مزایای معامله انواع کالاها در بازار فرعی بورس کالاست.