رضا محتشمی پور با بیان اینکه قراردادهای غیرنقدی از جمله معاملات سلف، نسیه و قراردادهای بلندمدت و کشف پریمیوم مزیت های زیادی برای شرکت ها دارند در گفت و گو با «کالاخبر» اظهار داشت: در بورس کالای ایران معاملات نقدی با واریز ثمن معامله و تحویل کالا انجام می شود و در شرایط مختلف نیاز به توسعه این نوع معاملات داریم. چراکه در تولید عمده تولیدکنندگان اعم از فروشنده و خریدار نیاز به نقدینگی دارند.

پوشش ریسک تولیدکننده به کمک قراردادهای بلندمدت

محتشمی پور به مدل دیگر قراردادها که براساس رابطه بلندمدت بین خریدار و فروشنده است اشاره کرد و گفت: مدل دیگر معاملات، قراردادهای کشف پریمیوم است. در این قراردادها دو طرف معامله متعهد می شوند که حجم مشخصی از یک کالای معین را در زمان معین و براساس یک فرمول توافق شده معامله کنند. در این قرارداد مبلغ و کالا در زمان دیگری در آینده تحویل می شود.

معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران افزود: به کمک این قرارداد، فروشنده مطمئن می شود که می تواند چه حجمی از بازار فروش آن کالا را در اختیار خود بگیرد و به عبارت ساده تر، از تامین تقاضای موردنیاز برای تولیدات خود اطمینان خاطر پیدا می کند و از میزان کشش بازار برای خرید محصولش مطلع شده و می تواند برای تولید آینده و فروش مابقی حجم تولید خود و جذب مشتری برنامه ریزی کند.

وی با اشاره به اینکه ظرفیت های زیادی برای استفاده از قراردادهای کشف پریمیوم در بورس کالا وجود دارد، گفت: محدودیتی در استفاده از این قراردادها برای صنایع وجود ندارد و همه تولیدکنندگان اعم از عرضه کننده و مصرف کننده یک کالا می توانند از مزایای آن بهره مند شوند. البته هنوز تولیدکنندگان صنایع مختلف چندان از این قراردادها به صورت گسترده استفاده نمی کنند اما ظرفیت زیادی در این حوزه وجود دارد و این ابزارهای نوین در همه صنایع کاربرد دارد.

قراردادهای بلندمدت ابزاری کاربردی در بازار متلاطم

محتشمی پور با اشاره به نوسانات اخیر قیمت کالاهای مختلف ناشی از شیوع ویروس کرونا، گفت: به دلیل بروز این نوسانات، ریسک هایی به خریدار و فروشنده تحمیل می شود که قراردادهای بلندمدت از جمله کشف پریمیوم می تواند به پوشش این ریسک کمک کند. به ویژه در بازار پر تلاطمی مثل بازار ایران این قراردادها و سایر ابزارهای نوینی که قابلیت طراحی و ارایه در بورس را دارند، روش های مناسبی برای پوشش ریسک های احتمالی محسوب می شوند. 

وی با بیان اینکه هنوز آنطور که باید شاهد توسعه این معاملات در میان شرکت ها نیستیم، گفت: یکی از مهم ترین دلایل این است که معمولا یک طرف معامله انگیزه کمتری برای انعقاد قرارداد دارد، برای مثال در زمانی که بازار با رکود مواجه نباشد، به دلیل اینکه فروشنده نگران فروش کالای خود نیست، تمایلی به انعقاد قرارداد و ایجاد تعهد اضافه برای خود ندارد. در مقابل خریدار برای انعقاد این قراردادها راغب است؛ چراکه نگران تامین مواد اولیه برای تولید خود در آینده است و تمایل دارد برای تامین مواد مصرفی خود اطمینان خاطر پیدا کند.

این مقام مسئول ادامه داد: در شرایط رکودی، این فروشنده است که تمایل بیشتری به انعقاد قرارداد دارد تا نگران فروش محصول خود در آینده نباشد و در مقابل خریدار امیدوار است با شرایط بهتری در آینده، خرید خود را انجام دهد و به همین دلیل رغبت زیادی نشان نمی دهد و این یکی از مشکلاتی است که کار توسعه این ابزار را سخت می کند. 

به گفته وی، پیش بینی ریسک های احتمالی در اقتصاد ایران دشوار است و همواره ریسک های مثبت و منفی زیادی بروز می کند و تحت تاثیر این شرایط تولیدکنندگان این اطمینان را ندارند که در آینده با رکود و یا رونق مواجه خواهند بود و همین سردرگمی محدودکننده شده است؛ با این وجود، به کمک ابزارهای مالی و قراردادهای بلندمدت می توان بخشی از این ریسک ها را پوشش داد.

محتشمی پور با بیان اینکه برای توسعه بیشتر این قراردادها نیاز است که حجم معاملات کالاها در بازار افزایش یابد، گفت: رشد استفاده از قراردادهای بلندمدت تناسب زیادی با بلوغ بازارها دارد و هر چه به این سمت حرکت کنیم بازار به بلوغ بیشتری می رسد. البته تاکنون این قبیل قراردادها در بورس کالا منعقد شده که باید حجم آن به تدریج افزایش یابد.

تامین مالی یک نیاز اساسی

وی با بیان اینکه در حال حاضر بیشتر قراردادها در قالب معاملات سلف است، اظهار کرد: در معاملات سلف منابع مالی به تولیدکننده پرداخت شده، سپس کالای موردنظر در قرارداد به کمک این منابع مالی تامین می شود و در زمان مندرج در قرارداد تحویل خریدار می شود.

معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالا در پایان گفت: در معاملات نسیه یا اعتباری نیز که عمدتا در صنعت فولاد مورد استفاده قرار می گیرد، کالای موردنظر تحویل خریدار می شود و خریدار وجه معامله را در قالب گشایش اعتبارات اسنادی بانکی (LC) و یا طبق توافق بین خریدار و فروشنده پرداخت می کند و تسویه با فاصله انجام می شود و این معاملات به ویژه در زمان رکود بازار، مشکلات نقدینگی خریدار را مرتفع می کند.