این روزها فعالان بخش کشاورزی و بازار سرمایه شاهد معامله همزمان سه محصول مهم صادراتی کشاورزی یعنی زعفران، زیره سبز و پسته بر تابلوی معاملات بورس کالا هستند؛ اتفاقی که پس از ماه ها اقدامات و همفکری کلیه ذی نفعان بازارها شکل گرفته و استقبال ها نیز از این معاملات مطلوب ارزیابی می شود. در این میان علی شریعتی مقدم رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق ایران و صادرکننده نمونه کشور بر لزوم بین المللی شدن معاملات بورس کالا به خصوص در معاملات زعفران، زیره و پسته به منظور افزایش چانه زنی با طرف های خارجی و پوشش برخی ضعف های تجاری و تعرفه ای کشور تاکید می کند.

شریعتی مقدم در گفتگوی اختصاصی با «کالاخبر» به بررسی فرآیند عرضه محصولات کشاورزی در قالب ابزارهای مالی از جمله گواهی سپرده کالایی در بورس پرداخت و اظهار داشت: بورس کالا به صورت طبیعی قیمت ها را شفاف می کند؛ چراکه قیمت ها در بورس به صورت روزانه و لحظه ای مشخص می شود. همین امر کمک بزرگی به بحث شفافیت قیمت ها در بخش کشاورزی است و موجب اطلاع کشاورز از قیمت های واقعی شده و به سبب لزوم رعایت استانداردها در بورس، این بستر در کاهش صادرات محصول بی کیفیت نیز اثرگذار است. 

علی شریعتی مقدم در خصوص امکان اصلاح ساختارهای سنتی بخش کشاورزی و ساماندهی معاملات به کمک سازوکار بورس کالا گفت: به نظر من بورس یکی از ابزارها در استراتژی های تعریف شده برای اقتصاد بخش کشاورزی است که البته ابزارهای تکمیلی دیگری نیز در این رابطه موثر است. به عنوان مثال در خصوص محصولی همچون کشمش باید اقتصاد محصول را در نظر گرفت، بازیگران اصلی آن را شناخت، زنجیره ارزش آن را ارتقا داد و برای توسعه بازار و زنجیره تولید آن تلاش کرد. در کنار آن نیز باید از ابزارهای بورسی استفاده کرد. در واقع، بورس به عنوان یکی از حلقه های موجود در یک زنجیره تولید می تواند به اصلاح این ساختارها کمک کند اما بورس نمی تواند به تنهایی کل این ساختار را نجات دهد و باید در سایر جنبه ها نیز اقدامات اصلاحی صورت گیرد.

یک پیشنهاد زعفرانی

وی اظهار داشت: پس از ورود انواع محصولات کشاورزی از جمله زعفران می توان رفته رفته با همفکری فعالان بازارها روند معاملات بورس را به سطحی ایده آل و مورد رضایت همگان رساند. برای مثال یک نوع نگاه به بورس کالای ایران می تواند نگاه هویت کالا از جهت اوراق بهادارسازی باشد، فارغ از اینکه محصول در چه فصلی تولید شده است.

وی در این باره توضیح داد: برای محصولاتی همچون زعفران که شرایط نگهداری آن در انبارهای بورس مناسب است، بهتر به نظر می رسد که می توان بدون توجه به اینکه محصول تولید چه سالی است، بتوان آن را در بورس عرضه کرد تا کشاورزان مجبور نشوند آن را در فصل برداشت عرضه کنند؛ به این ترتیب همراهی فعالان بازارها با بورس در راستای بهبود روند معاملات محصولات کشاورزی با توجه به نوپا بودن این مسیر، اهمیت ویژه ای دارد.

فرآورده های زعفران، زیره و پسته بورسی شوند

این فعال باسابقه در صنعت زعفران به نکات دیگری نیز اشاره کرد و گفت: همچنین برای عرضه محصولات کشاورزی در بورس توجه به چند نکته مهم ضروری است تا فرآیند عرضه محصولاتی از جمله زعفران در بورس بهبود پیدا کند. نکته اول بحث ارزش افزوده است. زیرا آنچه در خصوص زعفران، پسته و زیره سبز در بورس عرضه می شود، بیشتر کالاهای خام است و باید راهکارهایی پیدا کرد تا به این سمت حرکت کنیم که علاوه بر کالاهای خام، کالاهای با ارزش افزوده نیز به بورس راه پیدا کنند.

وی ادامه داد: در این راستا باید با همکاری تشکل ها و انجمن ها برای عرضه کالاهای صادراتی در بورس با بسته بندی های کوچک تر و دارای ارزش افزوده بالاتر براساس استانداردهای مورد تایید در این بازار، کار شود. البته این موضوع وظیفه بورس به تنهایی نیست و کار جمعی و مشارکت تشکل ها و با بهره گیری از ابزارهای بورس را می طلبد.

مزایای بورس کالای بین المللی

شریعتی مقدم بر امکان بین المللی کردن بورس کالای ایران در حوزه معاملات محصولات کشاورزی تاکید کرد و اظهار داشت: نکته بعدی این است که به نظر می رسد نیاز داریم که راهکارهایی برای بین المللی کردن بورس کالا به منظور اینکه کالاهای ایرانی در بازارهای مختلف به صورت شفاف عرضه شوند، پیدا کنیم. این امر نیازمند آن است که به عنوان مثال در خصوص محصولاتی همچون زعفران و هل مذاکرات تجاری خود با برخی کشورها را به سمتی هدایت کنیم که بتوانیم مبادلات کالایی خود را از طریق بورس انجام دهیم.

وی در این زمینه چنین توضیح داد: فرض کنید اگر قصد داریم از هندوستان برنج یا چای وارد کنیم، مبادلات آن را از طریق بورس انجام دهیم و در مقابل زعفران و هل به این کشور صادر کنیم. به عبارت بهتر، باید تلاش کنیم تا به این سمت حرکت شود که یک کالا را در مقابل کالاهای خریداری شده تهاتر کنیم. چرا که ایران در مقاطعی برای واردات برخی کالاهای خارجی مثل برنج به برخی نهادها سوبسیدهایی اختصاص می دهد، این در حالی است که طرف های مقابل برای زعفران ایرانی تعرفه های گاها سنگینی وضع می کنند. به همین دلیل می توان از قدرت بورس استفاده کرد تا با جذب مبادلات تجاری به این سمت، توان چانه زنی تجاری خود را افزایش و ضعف های تجاری و تعرفه ای را کاهش دهیم که در این صورت مشکلات فعلی رفع شده و بازارهای جدیدی برای محصولات ایرانی کشف می شود.

این فعال بازار زعفران افزود: همچنین در خصوص رقابت منفی تجار داخلی که در صادرات برخی محصولات مشاهده می شود، به نظر می رسد ایجاد بورس های فرامنطقه ای و راه اندازی شعب و ایستگاه های بورس کالا در خارج از کشور بتواند برای مدیریت بهتر صادرات به ویژه برای محصولات خام به ما کمک کند.

لزوم رعایت استانداردهای بورسی

وی با اشاره به لزوم رعایت استانداردهای بورسی گفت: در بحث کیفی هر اندازه بتوانیم به ارتقای سطح کیفی محصولات و جهت دهی محصولات به انبارهای بورسی و گردش کالاها با کیفیت مرغوب تر توجه کنیم، به ویژه وقتی در آستانه تولید محصولات هستیم، می توانیم این پیام را به بخش تولید بدهیم که بایستی در بخش بهداشت و کیفی راندمان تولید، بیشتر کار کنند.

ترویج واسطه گری با قیمت گذاری دستوری

شریعتی مقدم در ادامه گفتگو با کالاخبر در خصوص قیمت گذاری دستوری در حوزه محصولات کشاورزی نیز عنوان کرد: در این رابطه اعتقاد دارم که قیمت گذاری دستوری اقدام درستی نیست، بلکه دولت در زمینه قیمت ها باید کار کارشناسی صورت دهد تا بتوان ریشه مشکلات را پیدا کرد. به عنوان مثال باید بررسی کنیم که چگونه می توان بهای تمام شده تولید زعفران را کاهش داد تا از این طریق بتوانیم از تولیدکننده حمایت داشته باشیم.

این صادرکننده زعفران گفت: اما این حمایت نباید مقطعی باشد و چند سال اعمال شده و در دوره ای قطع شود. همچنین نباید در فرآیند بازار به گونه ای دخالت کرد که به واسطه حمایت های بیش از حد، به ترویج واسطه گری منجر شود. به عنوان مثال در بحث خرید تضمینی گندم مشکلاتی همچون اختلاط خاک و یا شن و ماسه یا عرضه کالای بی کیفیت مشاهده شد. اما نکته این است که کشاورز هیچگاه به لحاظ روانی چنین اقدامی را روی محصولی که برای تولید آن زحمت کشیده انجام نمی دهد و بیشتر این مشکلات به دلیل رفتارهای واسطه گری سودجویانه ناشی از حمایت های غیر اصولی و قیمت گذاری بدون کار کارشناسی بروز می کند.

وی افزود: بر همین اساس بنده اعتقاد دارم به جای قیمت گذاری های دستوری و حمایت های بدون کار کارشناسی، باید بین حلقه های زنجیره تولید مشارکت صورت گیرد و بورس نیز به عنوان یکی از این حلقه هاست که می تواند در این زمینه ایفای نقش کند.

شریعتی مقدم در خاتمه سخنان خود به بازار زعفران اشاره کرد و گفت: بازار زعفران نیاز به حمایت هایی دارد تا نقدینگی بخش خصوصی به این حوزه تزریق شده و بتوان بخشی از محصول را به کمک انبارهای بورسی نگهداری و به بازار عرضه کرد و مانع از افت کاذب قیمت ها به ویژه در فصل برداشت شد.