به گزارش گروه مطالعات «کالاخبر»، مهمترین کارکرد بورس ­های کالایی در دنیا کشف نرخ براساس مکانیزم عرضه و تقاضا در یک فضای رقابتی و کاملا شفاف است. این کارکرد به عنوان مهمترین فلسفه شکل­ گیری بورس های کالا در کشورهای مختلف به حساب می­ آید. درواقع به دلیل کاستی­ های بازارهای سنتی که به صورت عدم شفافیت در کشف قیمت و بروز نوسانات قیمتی کاذب و ریسک ­های اعتباری، هر دو طرف عرضه و تقاضا به این نتیجه رسیده ­اند که ضرورت دارد بستری به صورت کاملا شفاف و سازمان یافته ایجاد شود که معاملات کالاها تحت نظارت و به صورت رقابتی انجام شود. به عنوان مثال در قرن ۱۹ میلادی در حوزه محصولات کشاورزی اولین بورس کالایی به شکل نوین در ایالات متحده آمریکا تحت عنوان هیئت تجاری شیکاگو (Chicago Board Of Trade) یا CBOT توسط کشاورزان به عنوان یک نهاد غیرانتفاعی تاسیس شد و کشاورزان محصولات خود را از طریق آن بورس در قالب قراردادهای مختلف به فروش می­ رساندند.

پس از شکل ­گیری و موفقیت این بورس کالایی، هم در آمریکا و هم در سایر کشورهای دنیا بورس­ های کالایی شروع به فعالیت نمودند. به عنوان مثال بورس کالای شیکاگو یا CME در آمریکا و بورس فلزات لندن یا LME در انگلیس نیز در اواخر همان قرن راه ­اندازی شدند. پس از افزایش استقبال فعالان حوزه کالایی از این بورس ­ها به دلیل مزایای فراوان آنها در ابتدا در سطح همان کشور قیمت­ های کشف شده در بورس به عنوان قیمت­ های مرجع، شفاف و قابل اتکا شناخته شدند و سپس با گسترش مبادلات بین ­المللی این بورس­ ها تبدیل به مراجع قیمت جهانی برخی از پر معامله ترین کالاها در دنیا شدند که در ادامه با برخی از بزرگترین آنها آشنا خواهیم شد.

نقش قیمت گذاری و مرجع قیمتی در خصوص کالاها و محصولات کشاورزی که صرفا در یک کشور یا منطقه خاص تولید می­ شدند، بسیار پررنگ­تر بود. به عنوان مثال، آمریکا به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده انواع غلات است که به همین دلیل قیمت­ های کشف شده در بورس­ های کالایی این کشور از جمله بورس هیئت تجاری شیکاگو (CBOT) و بورس کالای شیکاگو به عنوان قیمت های جهانی این محصول شناخته می شوند. همچنین در خصوص دانه کلزا یا کانولا که کشور کانادا به عنوان یکی بزرگترین تولیدکننده این دانه روغنی در دنیا به حساب می آید، بورس کالای وینیپگ (WCE) کانادا به عنوان یکی مهمترین مراجع قیمتی این کالا در دنیا به حساب می آید؛ البته WCE در حال حاضر در بورس بین قاره ای (ICE) ادغام شده و به عنوانی یکی از شعب این بورس به حساب می ­آید. علاوه بر این بورس، نرخ ­های کشف شده در خصوص کلزا در بورس یورونکست (EURONEXT) نیز یکی از مهمترین مراجع قیمتی این کالا در دنیا به حساب می ­آید که با توجه به حجم بالاتر معاملات در این بورس نسبت به بورس WCE نرخ کشف شده در EURONEXT بیشتر مورد توجه قرار می­ گیرند.

علاوه بر موارد فوق، بورس کالای مالزی نیز به عنوان یکی از مهمترین مراجع قیمتی پالم در دنیا به حساب می آید. دلیل این موضوع نیز همانطور که در مورد سایر بورس­ های مورد اشاره بیان شده، این است که بخش عمده ای از پالم و روغن پالم در جهان توسط مالزی تولید و صادر می­ شود. در خصوص کائوچوی طبیعی هرچند بزرگترین کشورهای تولیدکننده این محصول تایلند و اندونزی هستند، اما مهمترین مرجع قیمتی این محصول بورس کالای توکیوی ژاپن(TOCOM) به دلیل زیر ساخت های مناسب معاملاتی در این بورس است. در خصوص قیمت قهوه نیز به دلیل فراوانی و تنوع بالای این محصول، بورس ICE قراردادی تحت عنوان قرارداد آتی قهوه C راه ­اندازی نموده است که یکی از مهمترین مراجع قیمتی این کالای پر مصرف در دنیا به حساب می آید.

به گزارش «کالاخبر»، در مورد فلزات گرانبها از جمله طلا، نقره، پلاتین و پالادیوم نیز بورس COMEX و بورس کالای نیویورک (NYMEX) به عنوان مهمترین مرجع قیمتی در دنیا به حساب می ­آیند. البته لازم به ذکر است که در حال حاضر بورس COMEX یکی از زیرمجموعه ­های بورس NYMEX است. در خصوص فلزات اساسی نیز به دلایل تاریخی و همچنین میزان تولید یا مصرف بالای برخی کشورها قیمت­ های کشف شده در آنها به عنوان مراجع قیمتی در دنیا به حساب می­ آیند. در این خصوص مهمترین مرجع قیمتی تمامی فلزات صنعتی در دنیا بورس فلزات لندن یا LME است. این بورس که در اواخر قرن نوزدهم در لندن تاسیس شد، از اواسط قرن بیستم به عنوان مرجع قیمتی تمامی فلزات صنعتی در دنیا به حساب می­آید. علاوه بر LME بورس شانگهای چین نیز به عنوان یکی دیگر از مراجع قیمتی فلزات در دنیا به حساب می­ آید؛ زیرا بزرگترین واردکننده و مصرف کننده فلزات در دنیا، کشور چین است و بدیهی است که عرضه و تقاضای فلزات و قیمت های کشف شده در این کشور و اختلاف آن با سایر کشورها از جمله بورس LME نقش بسزایی در تعیین قیمت فلزات در دنیا دارد.

مهمترین مراجع قیمتی نفت خام و سایر حامل­ های انرژی بورس های NYMEX و ICE به عنوان مراجع قیمتی به حساب می ­آیند. نفت خام با توجه به تنوع زیاد آن و تفاوت های نفت خام هر منطقه با نفت خام مناطق دیگر در هر کدام از دو بورس مورد اشاره دو استاندارد مختلف از نفت خام قیمت گذاری می ­شود که به عنوان مراج قیمتی سایر انواع نفت خام قرار می­ گیرند. در بورس NYMEX نفت خام WTI قیمت گذاری و در بورس ICE نفت خام Brent مورد دادوستد و نرخ گذاری قرار می­ گیرد.

در خصوص محصولات پتروشیمی هرچند قیمت آنها به شدت وابسته به قیمت نفت خام است، ولی برخی از کشورها به دلیل تولید عمده یک محصول یا به عنوان بزرگترین واردکننده و مصرف کننده عمده آن محصول مرجع قیمتی در دنیا به حساب می­ آیند. به عنوان مثال، ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان قیر در جهان است و به همین دلیل قیمت­ های کشف شده در رینگ صادراتی بورس کالای ایران نیز در بسیاری از مراجع اعلام قیمت به عنوان یکی از قیمت های مرجع قیر در دنیا به حساب می ­آید. همچنین در خصوص اتانول، پروپان و همچنین گازوئیل مهمترین مرجع قیمتی بورس NYMEX آمریکا است.

در جداول زیر شماری از کالاها در تمامی حوزه ­ها از جمله محصولات کشاورزی، فلزات صنعتی، فلزات گرانبها و حامل های انرژی به همراه بورس های کالایی به عنوان مهمترین مرجع قیمتی در دنیا آورده شده است.

جدول ۱. محصولات کشاورزی

جدول ۲. فلزات صنعتی

جدول ۳. حامل های انرژی

جدول ۴. فلزات گرانبها