به گزارش «کالاخبر»، زعفران، به دلیل ارزش زیادی که دارد به «طلای سرخ» معروف است؛ طلایی که تاکنون در ایران تنها به عنوان یک نام باقی مانده و با وجود ویژگی های منحصر به فرد و ارزش ذاتی، نتوانسته به جایگاه اصلی خود در حوزه کشاورزی تجارت جهانی برسد. آمارهای موجود حکایت از آن دارد که زعفران دارای گردش مالی ۸ میلیارد دلاری در جهان است که سهم ایران از این گردش مالی کمتر از ۳۰۰ میلیون دلار است و این موضوع با در نظر گرفتن اینکه بزرگترین   تولیدکننده زعفران در جهان است، تناقض دارد. این در شرایطی است که در سال های اخیر مشکلات دیرینه و ساختاری در بخش کشاورزی کشور باعث شده تا مسئولان در اندیشه به کارگیری ابزارهای نوین و الگوبرداری از کشورهای توسعه یافته دنیا بیفتند.

 نگاهی به وضعیت بازار زعفران

آمارهای تولید سالانه اعلامی توسط انجمن ملی زعفران نشان می دهد که قطب تولید زعفران در استانهای خراسان رضوی و جنوبی کشور قرار دارد. در سال ۹۵ مطابق با آمارنامه های وزارت جهاد کشاورزی، خراسان رضوی با ۲۵۷.۶ تن و خراسان جنوبی با ۵۱.۱ تن از ۳۳۶ تن تولید کل کشور، بیشترین سهم میزان تولید را داشته اند. در سال ۲۰۱۶ میلادی نیز ایران با تولید ۳۳۶ تن زعفران در رتبه اول تولید، هند با تولید ۲۲ تن در رتبه دوم و یونان با تولید ۷.۲ تن در رتبه سوم قرار داشت.

همچنین سهم ایران از صادرات ارزی زعفران در سال ۲۰۱۶ میلادی، ۴۲ درصد بوده است که در قالب بسته بندی های بزرگ و فله فروشی (فاقد کیفیت لازم) به کشورهایی مانند اسپانیا، ایتالیا، امارات و افغانستان رفته اند و در این کشورها با بسته بندی مجدد در غالب برندهای معتبر جهانی به بازار ارائه شده اند؛ این موضوع در بلندمدت باعث کاهش قیمت و ضربه خوردن به برند زعفران ایرانی خواهد شد. این در حالی است که مطابق آمار اتاق بازرگانی در سال ۹۶ میزان کل صادرات زعفران کشور ۲۰۷ تن به ارزش ۲۹۰ میلیون دلار بوده است.

 معامله گل های بنفش در تالار نقره ای

در این میان بورس کالای ایران به کمک توسعه این بخش آمده و معاملات زعفران در این بازار از مدتها پیش و در واقع از ابتدای کار این بورس برقرار بوده است. معاملات این محصول ارزشمند تنها به بخش فیزیکی محدود نشد و از سال گذشته با ابلاغ وزارت جهاد کشاورزی، سیاست خرید توافقی زعفران در قالب گواهی سپرده در بورس کالای ایران عملیاتی شود.

به این ترتیب، لزوم بهره گیری زعفران از ابزارهای نوین و ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته تا آنجا حائز اهمیت است که بی شک رونق معاملات این محصول در بورس کالا می تواند به شناخته شدن برند زعفران به نام ایران در جهان منجر شود. در واقع از آنجایی که استانداردهای بورس کالای ایران میتواند خیال خریداران خارجی را از بابت کیفیت محصول راحت کند، مشتریان خارجی به جای مراجعه به دلالان، مستقیماً از بورس کالای ایران خرید خواهند کرد و این اتفاق به مرور زمان به شناخته شدن زعفران در جهان به عنوان یک کالای ایرانی می انجامد، اما رونق معاملات زعفران در بورس کالا شرایطی را می طلبد که باید با برنامه ریزی مناسب به آن دست یافت؛ این شرایط طی سال های گذشته و به مرور زمان در بورس کالا ایجاد شده است.

ضمن اینکه معاملات گواهی سپرده زعفران نیز از سال گذشته در این بازار راه اندازی شده و طبیعی به نظر می رسد که با افزایش تعداد انبارهای پذیرش شده در بورس کالا معاملات آن توسعه بیشتری خواهد یافت؛ تا پایان تیرماه ۱۳۹۷ انبارهای اتحادیه تعاونی های روستایی خراسان رضوی و زرین زعفران مشرق زمین تنها انبارهایی هستند که در مجموع با ظرفیت نگهداری دو میلیون و ۲۵۰ هزار گرم انواع محصول طلای سرخ کویر به عنوان انبارهای استاندارد در بورس پذیرش شده است.

به این ترتیب، زعفران در حالی جهت اجرای سیاست خرید توافقی و به منظور حمایت از کشاورزان برای اولین بار در قالب گواهی سپرده کالایی در بورس کالای ایران عرضه شد که طبق گفته مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، در سال گذشته حدود ۶۲ تن زعفران از بازار جمع آوری و در انبارهای استاندارد ذخیره شد که معادل یک چهارم کل تولید سالانه کشور است.

خرید و فروش طلای کویر برای آینده

طی سنوات گذشته کارشناسان بررسی های متعددی انجام داده اند که براساس نتایج به دست آمده از این بررسی ها نوسانات قیمتی همواره یکی از دغدغه های فعالان بازار زعفران بوده است. به طوری که در نهایت میان تولیدکنندگان و فعالان بازار زعفران این اجماع نظر به وجود آمد که تنها با معاملات سنتی این دارایی امکان پوشش ریسک برای تولیدکنندگان و فعالان بازار زعفران وجود ندارد؛ این در حالی است که از سال جاری معاملات قراردادهای آتی زعفران در حالی در بورس کالای ایران بر پایه دارایی زعفران رشته ای بریده ممتاز (نگین) راه اندازی شد که به نظر می رسد با راه اندازی این معاملات، امکان مدیریت و پوشش ریسک به خوبی میسر خواهد شد تا تولیدکنندگان و فعالان بازار بتوانند خود را در برابر ریسک تغییرات و نوسانات قیمت پوشش دهند.

 توسعه معاملات طلای کویر تنها به استفاده از ابزار گواهی سپرده کالایی ختم نشد تا در ادامه اجرای طرح های بورس کالای ایران برای گسترش اقتصاد بخش کشاورزی، نخستین معاملات آتی زعفران جهان از دوم خردادماه سال جاری در این بازار آغاز به کار کند.

بر این اساس، از زمان آغاز معاملات قراردادهای آتی زعفران تا تاریخ ۲۱ شهریورماه سال جاری، سه سررسید شهریور، آبان و دی ماه ۹۷ در بازار مشتقه بورس کالای ایران راه اندازی شده که طی این مدت معامله گران ۸۳۶ هزار و ۹۰۷ قرارداد ۱۰۰ گرمی زعفران را برای تحویل در شهریورماه امسال معامله کردند و در سررسید آبان ماه نیز بالغ بر یک میلیون و ۹۵۵ هزار قرارداد آتی زعفران منعقد شد.

در سررسید دی ماه نیز معامله گران بیش از ۵۵۵ هزار قرارداد آتی زعفران منعقد کردند تا از زمان راه اندازی بازار قراردادهای آتی زعفران، در مجموع طی سه سرسید معاملاتی بیش از سه میلیون و ۳۴۷ هزار قرارداد آتی منعقد شود.

به این ترتیب، از ابتدای خرداد ماه تا پایان هفته جاری معامله گران در حالی در مجموع بیش از سه میلیون و ۳۴۷ هزار قرارداد آتی معادل ۳۳۴ تن و ۷۶۰ کیلوگرم زعفران را منعقد کردند که این رقم با فرض تحویل این میزان محصول در زمان سررسید به خریداران، بیش از ۹۹ درصد از کل ۳۳۶ تن زعفران تولیدی کشور در سال گذشته را شامل می شود. البته نکته اصلی اینجاست که این میزان محصول تحویل معامله گران نمی شود و تنها در سررسید امکان تحویل فیزیکی برای خریدار این قراردادها وجود دارد.

  در نهایت اینکه استفاده از معاملات قراردادهای آتی برای محصولی همچون زعفران در حالی از سال جاری در بورس کالای ایران کلید خورده که کارشناسان و تحلیلگران پیش بینی می کنند این معاملات بتواند زعفران ایران را به جایگاه و ارزش واقعی خود رسانده و کشورمان را به مرجع قیمت گذاری زعفران در جهان تبدیل کند. ضمن اینکه راه اندازی بازار آتی زعفران می تواند سبد ابزار معاملاتی این کالا را کامل تر کند.