*دکتر احمد یزدان پناه

به گزارش«پایگاه خبری بورس کالای ایران»،  برای اینکه یک معامله‌گر موفق در قراردادهای اختیار معامله باشید، این امر حیاتی است که فهم و درک درستی از عوامل تأثیرگذار بر قیمت یک اختیار معامله داشته باشید و این مهم مستلزم آنست که با آنچه که در زبان معاملات آن قراردادها به آنها «حرف یونانی»(Greeks) می‌گویند آشنا شوید. این حرف مجموعه‌ای از معیارهای اندازه‌گیری ریسک را که مبین آنند که چگونه عوامل مهمی چون «زوال ارزش زمانی» (Time- value decay» ، نوسان پذیری ضمنی (Im plied volatility) و تغییرات قیمت یک دارایی پایه (underlying) یا مورد نظر، مثل کالاهایی چون نفت، طلا، ذرت، ... و یا قرارداد آتی و یا سهام می‌توانند بر قیمت اختیار معامله اثر گذار باشند. در این یادداشت سعی می‌شود به چهار حرف یونانی مهم برای اندازه‌گیری ریسک معاملات اختیار معامله پرداخته شود، یعنی «دلتا»، «تتا»، و «وگاه» و «گاما» البته به اهمیت آن‌ها نیز اشاره خواهد شد. ابتدا اجازه دهید مروری هر چند گذرا بر روابط برخی ویژگی‌های قراردادهای اختیار معامله داشته باشیم تا درک و شناخت بهتری از «حروف یونانی» در ادبیات آن قراردادها را بتوان به کمک آن خصوصیات بدست آورد.

عوامل اثرگذار بر قیمت یک قرارداد اختیار معامله

نمودار (۱) مهمترین عوامل اثرگذار بر یک اختیار خرید (call) و یک اختیار فروش (put)  را فهرست می‌نماید. علامت بعلاوه (+) و یا منها (-) مبین آنند که قیمت اختیار معامله با تغییرات در یکی از آن عوامل اثرگذار در جدول (۱) رابطه‌ای مثبت یا منفی دارند. برای مثال، در مورد قراردادهای اختیار خرید اثر تغییرات نوسان پذیری ضمنی (iv) نشانگر آنست که وقتی نوسان پذیری ضمنی افزایش می یابد، بشرط ثابت ماندن سایر عوامل، این امر موجب افزایش قیمت آن قرارداد اختیار معامله می شود.

بخاطر بسپارید که نتایج اثرگذاری ها متفاوت اند و بستگی به آن دارد که شما موقعیت خرید (long) یا فروش (short) گرفته‌اید. طبیعی است که اگر شما موقعیت خرید برای یک قرارداد اختیار داشته باشید، هر افزایشی در نوسان پذیری ضمنی (iv) مطلوب خواهد بود، چرا که نوعاً بالا رفتن نوسان پذیری ضمنی در قیمت قرارداد اختیار معامله (option premium) تجلی پیدا می‌کند. از طرف دیگر، اگر شما موقعیت فروش برای یک قراراداد اختیار خرید داشته باشید، هر افزایشی در نوسان پذیری ضمنی اثری معکوس (یا با علامت منفی) خواهد داشت. یک فروشنده یک اختیار معامله بدون پوشش (Naked) چه در مورد اختیارهای خرید یا فروش، منفعتی از افزایش نوسان پذیری ضمنی نخواهد برد، چرا که فروشندگان آن قراردادها طالب آنند قیمت آن قراردادهای اختیار معامله کاهش پیدا کند.

رابطه قیمت و نوسان پذیری

جداول (۲)و (۳) در زیر، همان متغیرها را ولی این بار برحسب قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش مطرح می نمایند. جدول (۲) به خرید و فروش اختیار معامله‌های خرید و جدول (۳) به خرید و فروش اختیار معامله فروش اختصاص یافته است. توجه کنید که هر کاهشی در قیمت دارایی پایه یا مورد نظر قرارداد به نفع صاحبان و فروشندگان اختیار خرید تمام می شود. بطور همزمان افزایش نوسان پذیری، زمان باقیمانده به تاریخ انقضای بیشتر و افزایش قیمت دارایی پایه به دارندگان یا صاحبان اختیار خرید که آن قراردادها را خریده اند نفع می رساند. جدول (۳) نشانگر آنست، فروش اختیار فروش از کاهش نوسانات ضمنی، کاهش زمان باقیمانده تا تاریخ انقضا و از افزایش قیمت دارایی پایه نفع می برند. در حالی که هر افزایشی در نوسان پذیری ضمنی، زمان باقیمانده بیشتر تا تاریخ انقضا و هر کاهشی در قیمت دارایی پایه قرارداد، به نفع خریداران اختیار فروش تمام می شود.

جدول (۳): عمده ترین عوامل اثر گذار بر قیمت اختیار فروش در خرید و فروش

از آنجا که نرخ های بهره، نقش کوچکی در موقعیت‌های طول عمر بیشتر اختیار معامله بازی می کنند، ما اثر این متغیر را بر قیمت اختیار معامله از بحث خود حذف کردیم. با این وجود این نکته قابل اهمیت است که به شرط ثابت ماندن سایر عوامل و شرایط، نرخ بهره بالاتر اختیار خریدها را گران تر و اختیار فروش ها را ارزان تر می کند.

خلاصه ارائه شده در بالا از عوامل اثرگذار بر قیمت اختیار معامله‌ها تصویر خوبی از پیشینه کار برای بررسی معیارهای اندازه‌گیری ریسک و درجه شدت و ضعف تحت تأثیر قرارگرفتن قیمت قراردادهای اختیار معامله از آن عوامل را بدست می دهد. حال اجازه دهید بطور مختصر به هر یک از این حروف یونانی به ترتیب الفبای آنها درزبان یونانی اشاره شود، حروفی که شناخت آنها برای معاملات اختیار معامله قبل از هر نوع تصمیم برای اخذ موقعیت (خرید یا فروش) حیاتی هستند.

دلتا (Delta)

دلتا معیاری است جهت اندازه گیری تغییرات قیمت قرارداد اختیار معامله (Premium) در اثر تغییرات در قیمت اوراق بهادار پایه (مثل، سهام) و یا کالاهای پایه (مثل جو، ذرت، نفت، طلا و ... یا یک قرارداد آتی). دامنه مقدار دلتا برای اختیار فروش ها، بین ( ۱۰۰- ) تا صفر و برای اختیار خریدها بین صفر تا ۱۰۰ است. (در اینجا دلتا در عدد ۱۰۰ ضرب شده تا از حالت اعشاری در آید).

 قراردادهای اختیار فروش دلتای منفی دارند؛ چرا که قیمت و بهای آن قراردادها با قیمت دارایی پایه رابطه معکوس دارند، به طور مثال وقتی قیمت دارایی پایه یا مورد نظر افزایش می یابد قیمت قرارداد اختیار فروش (PUT) کاهش می یابد، و برعکس.

از طرف دیگر، در اختیار معامله‌های خرید (Call) رابطه قیمت قرارداد با قیمت دارایی پایه مثبت یا مستقیم است. اگر قیمت دارایی پایه افزایش یابد قیمت قرارداد اختیار خرید (Premium) هم بالا می رود، به شرط آنکه سایر متغیرها مثل نوسان پذیری ضمنی (IV) و زمان باقیمانده تا تاریخ انقضای قرارداد تغییر نکنند. اگر قیمت دارایی پایه کاهش یابد، بشرط ثابت ماندن سایر عوامل و شرایط، قیمت و بهای قرارداد هم کاهش می یابد. در شرایط " At-The - Money " (ATM) مقدار دلتا حدود  ۵۰ (یا ۵/۰ بصورت اعشاری) است. این بدان معنی است، که قیمت آن قرارداد وقتی قیمت دارایی پایه آن یک واحد (One- Point) بالا یا پایین میرود، باندازه ۵/۰ واحد بالا و پایین می شود. برای مثال، اگر در شرایط (ATM) یک قرارداد اختیار معامله خرید برای گندم دلتایی معادل ۵/۰ داشته باشد، و قیمت گندم ۱۰ سنت بالا رود (که تغییری بزرگ محسوب می شود) قیمت و بهای آن قرارداد حدود ۵ سنت (۵= ۱۰×۵%) و یا معادل ۲۵۰ دلار افزایش می یابد. (هر سنت در قیمت تمام شده قرارداد (Premium) ارزشی معادل ۵۰ دلار دارد)

بحث طولانی شد، اجازه دهید این چهار حرف یونانی مهم و وظایف خلاصه هر کدام را نام ببریم و شرح آنها را به یادداشت آموزشی بعد بسپاریم.