محسن نعمتی- روند رهایی صنایع کشور از قیمت گذاری دستوری از نزدیک به ۲۰ سال پیش یعنی سال ۱۳۸۲ با راه اندازی بورس فلزات آغاز شده و پس از صنایع مختلفی چون فولاد، فلزات غیر آهنی، پتروشیمی، فرآورده های نفتی، سیمان و محصول های معدنی، از چند هفته گذشته به صنعت خودرو رسیده است. در علم پزشکی در یک حالت سه گانه، وقتی همه اعمال قشر مُخ از بین رفته باشد و بیمار به هیچ تحریکی پاسخ ندهد، فعالیت‌های ساقه‌ی مغز مانند تنفس خود به خود متوقف شده باشد و حالت بیمار برگشت‌پذیر نباشد و بیمار به هیچ وجه تحریک دردناکی پاسخ ندهد، آنوقت مَرگ مغزی* رُخ داده است؛ همین سناریو را می‌توان پس از چند دهه تجربه قیمت گذاری دستوری در اقتصاد ایران و نوع نگاه ها به این پدیده اقتصادی متصور بود.

قیمت گذاری دستوری امروز در میان نخبگان، کارشناسان، مسوولان، نمایندگان مجلس و فعالان اقتصادی از هیچ حمایتی برخوردار نیست و تنها در برخی صنایع به صورت مصنوعی باقی مانده است و به نوعی می توان امیدوار بود با ادامه همین روند، به زودی مرگ مغزی قیمت گذاری دستوری به عنوان یکی از پر هزینه ترین سیاست های اقتصادی ایران فرابرسد.

کشف عادلانه قیمت خودرو در بورس کالا

با این اوصاف،با تداوم عرضه های مستمر و منظم خودرو در بورس کالا، سیاست‌های دستوری گام به گام جای خود را به سازوکارهای عرضه و تقاضا می دهد که علاوه بر کشف واقعی و عادلانه قیمت خودرو به طور همزمان از تولیدکننده، مصرف کننده و سهامداران شرکت های خودرویی حمایت شود.

براین اساس پس از عرضه دو محصول فیدلیتی و دیگنیتی بهمن موتور و دو مدل هایما ایران خودرو، سایپا هم از عرضه یکی از محصول‌هایش در بورس کالا در هفته جاری خبر داده است. براساس اطلاعیه بورس کالای ایران قرار است سه شنبه هفته جاری (۲۲ شهریور) ۲۰۰ دستگاه شاهین به قیمت پایه ۳۰۴ میلیون تومان عرضه شود. زمان تحویل خودرو هم ۲۳ مهر ۱۴۰۱ اعلام شده است.

اکنون که سومین خودروساز هم عرضه خودرو را در بورس کالا در دستورکار قرار داده، به نظر میرسد که همسو با تصمیم شورای عالی بورس در شفافیت بازار خودرو، خودروسازان هم در تلاشند که عرضه تمامی محصول‌هایشان را به تدریج و گام به گام در پلتفرم بورس کالا به فروش برسانند. همانطور که بیشتر فعالان و کارشناسان صنعت خودرو نیز اتفاق نظر دارند، در شرایط کنونی عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند یکی از راهکارهای مطمئن برای شفافیت بیشتر بازار خودرو باشد.

دو عرضه موفق خودرو در بورس کالا، شامل عرضه محصول فیدلیتی و دیگنیتی گروه بهمن و محصول هایما از گروه ایران خودرو نشان داد، بورس کالا می‌تواند بستر مطمئنی برای شفافیت بازار خودرو باشد. در واقع عرضه خودرو در بورس کالا به واسطه سازوکارهای مربوط به نظام عرضه و تقاضا می‌تواند در کوتاه مدت همسو با منافع تولیدکنندگان و در میان مدت و بلندمدت در جهت رضایت مصرف کننده نهایی حرکت کند.

سیاست‌گذار در شرایط کنونی می‌تواند عرضه و تقاضای واقعی را در بستر بورس کالا بسنجد و با ارزیابی وضعیت و تنظیم گری در سمت عرضه به تعادل بخشی بازار و کاهش هزینه تمام شده خودرو کمک کند. در این صورت است که میتواند امیدوار بود بازار به سمت تعادل کشیده شود و سیاستگذار در برابر التهاب‌ها به سرعت بتواند تصمیم درست را اتخاذ کند.

باید منتظر بود که با توجه به تمهیدات صورت گرفته توسط شورای عالی بورس و تجربه موفق عرضه های خودرو در بورس کالا، سیاست‌گذار برای عرضه همه محصول‌های خودرویی در بورس کالا چه تصمیمی می‌خواهد بگیرد؟ در صورتی که به تدریج و گام به گام شاهد عرضه سبد کامل محصول‌های خودرویی خودروسازان بود، آنوقت باید منتظر بود که سیاست های دستوری در نظام قیمت گذاری در بازار خودرو به تدریج از بازار برچیده میشود.

مطمئنا با حذف کامل قیمت‌گذاری دستوری چه در بخش تولید و چه در بخش قیمت‌گذاری که در بستر شفاف و رقابتی بازار سرمایه رقم می خورد، به مرور شاهد افزایش بهره وری، کاهش قیمت تمام شده خودرو و رضایت مصرف کنندگان خواهیم بود.

_______________________________________________________

* تفاوت مرگ مغزی با کما چیست؟ (اینجا) | دکتر عرفان قربانی مقدم (بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب)