به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، در هفته های اخیر یکی از مباحث اقتصادی که در میان کارشناسان، مسئولان و حتی نمایندگان مجلس مورد بررسی قرار گرفته است، مطرح شدن بحث اختیاری شدن عرضه مواد پتروشیمی در بورس کالای ایران است که البته محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت در این رابطه اعلام کرد، دولت برنامه ای برای خروج معاملات پتروشیمی از بورس کالا ندارد.
این موضوع از زوایای مختلف مورد بحث قرار گرفته که یکی از موارد مورد مناقشه، به کار بردن واژه «انحصار» در مصاحبه های موافقان و مخالفان عرضه مواد پتروشیمی در بورس کالاست.
برای بررسی هر چه بیشتر نقش بورس کالا در اقتصاد و مباحث مطرح شده در مورد خروج مواد پتروشیمی از بورس کالای ایران با بهمن آرمان اقتصاددان گفت وگو کردیم.
آرمان در این باره می گوید: خوشبختانه در کشور ما علی رغم همه مشکلات و بی تجربگی که در میان مدیران وجود داشت، شماری از مدیران جوان و متخصص در سال های گذشته با سفر به کشورهای توسعه یافته، مشاهده ساختار اقتصادی آن کشورها و همچنین علم به معضلات ساختاری بازار کالای ایران، از بازارهایی همچون LME (بورس فلزات لندن) الگو گرفتند و با سمت و سویی که به بازار کشور ما بیاید، آن را در ایران پیاده سازی کردند.
وی ادامه داد: به این ترتیب از سال 1382 نخستین بورس کالایی در ایران با عنوان بورس فلزات تهران راه اندازی شد که این بازار تا به امروز در مسیر رشد قرار گرفته و دارای بخش های صنعتی و معدنی، پتروشیمی و کشاورزی است.
این اقتصاددان ادامه داد: نکته حائز اهمیت در بررسی عملکرد بورس کالا در سال های اخیر، نظامند شدن بازار کالا و کمرنگ شدن نقش واسطه ها در بازار کالای کشور است. برای مثال در بازار فولاد که بخش عمده معاملات بورس کالا در این سال ها را به خود اختصاص داده، در گذشته بازار سیاه و دلالی به وضوح دیده می شد و واسطه ها با خرید و انبار کردن محصولات، به سادگی از نهادهای تولیدی سوء استفاده می کردند؛ به طوری که شاید اغراق نباشد که از سودهای بادآورده و بدون زحمت چندهزار ملیاردی در آن زمان سخن بگوییم.
آرمان گفت: به این ترتیب اگر امروز کسانی بپرسند که روند معاملات رانتی در بازار فولاد چگونه اصلاح شد و چرا امروز شاهد آرامش در مبادلات فولاد در کشور هستیم؟ باید به آنها پاسخ داد که بورس کالای ایران توانست با قوانینی مشخص و معاملاتی منطقی و آزادانه به بازار فولاد کشور نظم دهد.
وی افزود: حال پرسش دیگری مطرح می شود که بازار پتروشیمی که حدود 40 درصد صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل می دهد و ایران بعد از عربستان در جایگاه دوم خاورمیانه قرار دارد، چرا باید برای نظامند شدن از طریق بورس کالا با حواشی و مقاومت های زیادی روبه رو شود؟
وی گفت: با نگاهی به شواهد موجود و مرتبط با صنعت پتروشیمی تنها موضوعی که به ذهن خطور می کند، یکسری اقدامات مشکوک در بازار پتروشیمی است که تنها نتیجه آن، آسیب رساندن به این صنعت ارزشمند است.

معضلی به نام خوراک پتروشیمی ها
آرمان ادامه داد: در مورد بحث ها و موضوعات نرخ خوراک پتروشیمی ها فقط به این نکته بسنده می کنم که مشکلات این موضوع علاوه بر سرمایه گذاران داخلی، به سرمایه گذاران خارجی نیز رسیده است؛ به طوری که آنها از ما می پرسند که سرانجام نرخ خوراک چه شد و ما هم جواب مشخصی برای آنها نداریم.
وی گفت: در همین رابطه هیات از هندوستانی که چندی پیش برای سرمایه گذاری 15 میلیارد دلاری در چابهار به کشور آمده بودند، قصد داشتند بخشی از این سرمایه را به احداث کارخانه های پتروشیمی و صادرات محصولات به هندوستان به خصوص کود شیمیایی اختصاص دهند که در پایان به دلیل ابهامات فراوان در مورد نرخ خوراک، از سرمایه گذاری در این حوزه منصرف شدند.
به گفته آرمان، سرمایه گذاران هندی عنوان کردند که میانگین قیمت خوراک پتروشیمی ها در منطقه خلیج فارس چهار سنت و در عربستان سه سنت است، بنابراین رقمی بالای پنج سنت برای ما به صرفه نیست.

فعالیت های بورس کالا در راستای منافع ملی
این اقتصاددان افزود: اما موضوع دیگر حوزه پتروشیمی که این روزها مطرح می شود و برای خود من نیز دارای پرسش های فراوانی است، بحث خروج معاملات مواد پتروشیمی از بورس کالای ایران است.
وی تصریح کرد: در اینجا به نظر می رسد عده ای سعی دارند مکانیسم عرضه و تقاضا و شفاف بورس کالا را قربانی منافع شخصی کنند که تحقق این کار، حاصلی جز اخلال در ساختار اقتصادی کشور نخواهد داشت.
این کارشناس مسایل اقتصادی تاکید کرد: اگر قرار بود بورس کالا در تبادل محصولات، شرایط نامساعدی را برای واحدهای تولیدی به وجود آورد، طبیعتا واحدهای بزرگ فولادساز ما در سال های اخیر مانند فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، فولاد خراسان و ذوب آهن اصفهان که حدود 95 درصد تولید فولاد کشور را در اختیار دارند، محصولاتشان را به صورت مستمر در بورس کالا عرضه نمی کردند.
آرمان معتقد است، بورس کالا در صورت حمایت بیشتر دولت می تواند خیلی از مفاسد اقتصادی را از بین ببرد و در دورانی که این بازار از مرز معاملات فیزیکی فراتر رفته و در حال راه اندازی ابزارهای نوین مالی است، نباید با بهانه های مختلف این نهاد اقتصادی را تضعیف کرد.
این اقتصاددان گفت: پرسش من از موافقان خروج مواد پتروشیمی از بورس کالا این است که آیا با خروج معاملات از بورس، مشکلات فعلی حل می شود یا فقط صورت مساله پاک و زمینه برای رانتخواری و فساد در بازار پتروشیمی فراهم می شود؟ در این بین اگر خروج مواد پتروشیمی به فساد های مالی و ضربه به صنایع پایین دستی منجر شد، چه کسی می خواهد مسئولیت این کار را بپذیرد؟
وی با بیان اینکه مشخص نیست پشت پرده اتفاقات صنعت پتروشیمی چه مسائلی وجود دارد که این موضوعات و تلاش ها صورت می گیرد، گفت: با توجه به اینکه معاملات در بورس خیلی از مسائل را روشن می کند، این شفافیت با منافع برخی افراد همخوانی ندارد به این ترتیب فعالیت های بورس کالا در راستای منافع ملی بوده اما تنها با منافع عده ای خاص در تضاد است؛ البته ناگفته نماند که اگر در روند معاملات بورس مشکلاتی وجود دارد به طور طبیعی باید از سوی دست اندرکاران بازار و مسئولان رفع شود.

هنوز اندرخم یک کوچه ایم!
آرمان ادامه داد: شاید جالب باشد که بدانید توسعه بورس های کالایی و توجه ویژه دولت ها به این بازار به حدی رسیده که امروز کشور ترکیه با توجه به مزیت بالایی که در تولید فندق دارد، برای منطقی کردن قیمت و جلوگیری از حضور واسطه ها در این بازار، بورسی برای فندق تشکیل داده است. اما در کمال حیرت در کشور ما محصولات با ارزشی همچون مواد پتروشیمی که در تولید برخی از این مواد دارای مزیت هستیم، عده ای با اظهارنظرهای شخصی و نابخردانه مانع از عرضه همه جانبه و کشف قیمت واقعی این محصولات در بورس کالا می شوند.
وی اظهار داشت: با همه این تفاسیر و براساس اصول علم اقتصاد و طرح های حمایتی از تولید و شفافیت در اقتصاد، دادوستد محصولات پتروشیمی در بورس کالا برای نظامند شدن این صنعت یک غایت است و مسئولان دولتی نباید اجازه دهند که عده ای با برخی اظهارنظرهای سطحی مانع توسعه بورس کالا در اقتصاد ایران شوند.
آرمان در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا عرضه مواد پتروشیمی در بورس کالا سبب ایجاد انحصار از سوی بورس می شود؟ گفت: این اظهارنظر از سوی عده ای که «بورس کالا سبب ایجاد انحصار در بازار می شود» به وضوح نشان می دهد که آنها هیچ دانشی از ماهیت و کارکرد بورس های کالایی در اقتصادهای مختلف ندارند زیرا در همه جای دنیا بورس های کالایی مانع انحصار و نماد بازار آزاد هستند به طوری که خریداران و فروشندگان به این بازار می آیند و برای خرید و فروش به رقابت می پردازند به این ترتیب انحصار با ماهیت و فعالیت های بورس کالا در تضاد است.

منیع: ایرنا