به گزارش «کالاخبر»، آثار تحریم های اقتصادی بر پیکره اقتصاد ایران در قالب کاهش ارزش واحد پول ملی و نوسانات پی در پی قیمت ارزهای خارجی و بروز شرایط تورمی در قیمت کالاها مشهود و غیرقابل انکار است؛ تا جایی که برنامه ریزی برای آینده در سطوح خرد و کلان اقتصادی به ویژه تولیدکنندگان، فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران با چالش مواجه شده است. در چنین وضعیتی، شناخت، تحلیل و برنامه ریزی برای آینده بیش از پیش اهمیت دارد تا بتوان راهکارها یا ابزارهای مالی متناسب با این شرایط و به منظور مدیریت ریسک نوسانات قیمتی معرفی کرد. یکی از مهم ترین ابزارها در این رابطه قراردادهای آتی قابل معامله در بورس ها است که طی فرآیند مهندسی مالی طراحی شده اند. قراردادهای آتی ابزارهای متداول مالی هستند که برای کاهش ریسک نوسانات قیمتی بسیار راهگشا بوده و می توانند ریسک نوسانات قیمتی در آینده را برای فعالان حقیقی اقتصاد به میزان قابل توجهی کاهش دهند؛ حال آنکه هر فعالیت اقتصادی توام با ریسک است و ریسک را نمی توان حذف کرد.

چه کسانی به بازار آتی می آیند؟

پوشش دهندگان (Hedgers) که شامل تولیدکنندگان و مصرف کنندگان یک کالا هستند. این اشخاص دارایی پایه را دارند، خواهند داشت و یا به آن نیاز دارند. در نتیجه، برای مدیریت کسب و کارشان نیاز به ثبات در قیمت محصولات یا نهاده های خود دارند.

سفته بازان (Speculator) عموم سرمایه گذاران، به ویژه کسانی هستند که به لحاظ شغل یا موقعیت خود با اطلاعات پایه ای کالا درگیرند. این اشخاص تحلیل می کنند، ریسک می خرند. این اشخاص آگاهانه به استقبال خطر می روند تا منفعت ببرند. در واقع، این افراد کسانی هستند که سود را دوست دارند و در بازارهای موازی فعالیت می کنند.

نوسان گیران (Arbitrager) اشخاصی هستند که از اختلاف قیمت دو یا چند بازار سود می برند. این اشخاص بدون ریسک سود می برند.

در حال حاضر، در بورس کالای ایران نیز این ابزار مبتنی بر علم مهندسی مالی برای محصولات حوزه کشاورزی از جمله، زعفران، زیره سبز و پسته راه اندازی شده است تا به این سه گروه بازیگر بازار آتی برای رسیدن به اهدافشان کمک کند. در سال های گذشته نیز فعالان بازار طلا و سکه بهار آزادی شاهد معاملات قراردادهای آتی بر پایه سکه طلا بودند. آمار معاملات قراردادهای آتی در طول این سال ها نیز حاکی از استقبال معامله گران و بازیگران این بازار است که در ادامه این گزارش، به بررسی آمار معاملات بازار آتی از اول فرودین ماه تا تاریخ ۱۳ دی ماه سال جاری پرداخته است.

فرش قرمز زیر پای طلای سرخ

قرارداد آتی زعفران در حالی از دوم خردادماه ۱۳۹۷ در بورس کالای ایران راه‌اندازی شده است که نگاهی به آمارها نشان از استقبال سرمایه‌گذاران از این قراردادها دارد. به طوری که، آمارهای معاملاتی نشان می دهد زعفران نگین در بازار مشتقه بورس کالای ایران با بیش از دو میلیون و ۹۶۳ هزار قرارداد منعقده و ثبت ارزشی بیش از ۳۰ هزار و ۱۵۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۸ کانون توجه بازیگران بازار آتی بوده است.

براساس این آمارها، معامله گران در حالی از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا ۱۳ دی ماه بیش از سه میلیون و ۱۹۱ هزار قرارداد آتی را منعقد کردند و ارزشی نزدیک به ۴۴ هزار میلیارد ریال را به ثبت رساندند که قرارداد آتی زعفران نگین با دارا بودن سه سررسید دی و اسفند ماه ۱۳۹۸ و اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ به ترتیب سهم ۹۳ و ۶۹ درصدی را از حجم و ارزش کل معاملات این بازار کسب کرد تا به این ترتیب در کانون توجه سرمایه گذاران و بازیگران بازار آتی قرار گیرد.

دلیل دیگری که نشان می دهد عمده بازیگران این بازار به سمت سرمایه گذاری روی قراردادهای آتی زعفران نگین تمایل نشان داده اند، این است که بیش از ۸۴ هزار و ۳۰۰ مشتری از کل ۱۱۱ هزار و ۶۱۲ مشتری فعال در بازار آتی یعنی حدود ۷۵ درصد کل این مشتریان، موقعیت خرید و یا فروش خود را در قراردادهای زعفران نگین اتخاذ کرده اند.

همچنین معامله گران تعداد ۱۰۸ هزار و ۱۶۵ قرارداد آتی زعفران رشته ای را در دو سررسید دی و اسفند ماه امسال منعقد کرده و تا ۱۳ دی ماه امسال ارزشی حدود ۱۴۱ میلیارد ریال را رقم زدند.

در این خصوص برخی کارشناسان درباره دلایل استقبال سرمایه‌گذاران و فعالان بازار زعفران در بازار آتی بورس کالا بر این باورند که حضور زعفران در بورس موجب می‌شود فرآیند کشف قیمت به سمت واقعی‌تر شدن حرکت کرده تا بهای این محصول ارزشمند به واقعیت نزدیک‌تر شود. نگاهی به روند معاملات طلای سرخ در بورس کالا از زمان راه‌اندازی قرارداد آتی زعفران نیز بیانگر این مطلب است که قیمت زعفران به کمک معاملات آتی در بورس کالا به نرخ‌های واقعی خود نزدیک‌تر شده است.

از سوی دیگر با توجه به کاهش ارزش پول ملی در مقابل سایر ارزهای خارجی، سرمایه‌گذاران، استراتژی خرید کالاهایی همچون زعفران را که از بازارهای صادراتی مطلوبی برخوردار هستند، به نگهداری سرمایه ترجیح می‌دهند و به همین دلیل نیز این دسته از سرمایه‌گذاران با تحلیل شرایط افزایش قیمت‌ها، اقدام به خرید قرارداد آتی زعفران برای ماه‌های پیش رو می‌کنند.

از سوی دیگر نگاهی به بازار این محصول ارزشمند نشان می‌دهد تا پیش از این در حالی در بازار سنتی زعفران، تعداد معدودی از بازیگران این محصول به‌صورت انحصاری حضور داشتند که حاضر نبودند دیگر افراد وارد این معاملات شوند و به تنهایی از سود حاصل از فروش این محصول صادراتی ارزشمند نفع می‌بردند؛ اما حالا با راه‌اندازی معاملات آتی زعفران در بورس کالا این انحصار شکسته شده و سازوکار این بورس، این فرصت را فراهم آورده تا دیگر فعالان این بازار هم در معاملات زعفران حضور داشته و از سود معاملات زعفران منتفع شوند. به علاوه این که سازوکار و نحوه معاملات در بورس کالا، دید و تحلیل بهتری را نسبت به روند آتی قیمت‌ها جهت ارزیابی دقیق‌تر به فعالان بازار زعفران می‌دهد.

از سوی دیگر با توجه به صادرات‌محور بودن محصولی چون زعفران باید اظهار داشت در خصوص محصولاتی همچون پسته و زعفران لازم است دولت جایگاه تولیدکنندگان ایرانی را در دنیا تقویت کند تا کشاورزان از سود فروش این محصولات ارزشمند منتفع شوند که با توجه به وجود رینگ‌های صادراتی در بورس کالای ایران می‌توان از این ظرفیت نیز برای بهبود وضعیت صادرات محصول زعفران ایرانی در بازارهای جهانی بهره برد.

در مجموع در حالی این روزها بازار قراردادهای آتی به ویژه بر پایه محصول زعفران با استقبال خوبی از سوی سرمایه‌گذاران و معامله‌گران روبرو شده است که تا پیش از این با توجه به وجود اختلاف معنادار قیمت زعفران در بازار داخلی و خارجی، تنها عده‌ای معدود از آن کسب سود می‌کردند؛ اما حالا با حضور زعفران در بورس کالا و معاملات آتی آن، همه افراد به این معاملات دسترسی دارند و از این جنبه نیز آینده بازار زعفران ایرانی به کمک معاملات آتی بورس کالا امیدوار کننده است و می‌توان به بهبود جایگاه این محصول صادراتی و ارزآور در دنیا نیز خوش‌بین بود.

دُردانه صادرات غیرنفتی انتخاب دوم بازیگران

همچنین آمارها بیان گر این است که قراردادهای آتی پسته بعد از زعفران نگین طرفداران خود را در این بازار پیدا کرده است و در مدت کوتاهی که از زمان راه اندازی این معاملات در بورس کالا می گذرد، معاملات قراردادهای آتی بر پایه دُردانه صادرات غیرنفتی ایران توانسته نگاه ویژه بازیگران بازار را به سمت خود جذب کند. به طوری که، حتی برخی کارشناسان پیش بینی می کنند که به تدریج این محصول و قراردادهای مبتنی بر آن در آینده جایگاه نخست بازار آتی را از نظر ارزش معاملاتی به دست آورد.

طبق بررسی ها، دو سررسید معاملاتی بهمن ۹۸ و فرودین ۹۹ قرارداد آتی پسته از ۲۱ مهر ماه سال جاری تا ۱۳ دی ماه، با ثبت حدود ۱۱۵ هزار و ۶۰۰ قرارداد منعقده و ارزش نزدیک به ۱۳ هزار و ۱۹۰ میلیارد ریالی بعد از زعفران نگین بیشترین توجه فعالان این بازار را به خود جلب کرده است. به طوری که حجم و ارزش این قراردادها به ترتیب ۴ و ۳۰ درصد از حجم و ارزش کل معاملات را در بر گرفت. در این قراردادها تعداد مشتریان فعال حدود ۲۰ هزار کد معاملاتی بوده است.

زیره سبز سومین محصول پایه

در این بازه زمانی ۴۱۲۸ قرارداد آتی زیره سبز نیز با دوره تحویل بهمن ماه امسال و فروردین ماه سال آینده منعقد شد و ارزش این تعداد قرارداد منعقده به حدود ۱۵۴.۵ میلیارد ریال رسید. ۲۷۰۳ کد معاملات آتی نیز قراردادهای آتی زیره سبز را برای حضور در این بازار انتخاب کرده و در بازه زمانی مورد بررسی، معادل نزدیک به ۴۱۳ تن محصول استاندارد شده بورسی را در قالب این ابزار مالی مورد معامله قرار داده اند.

در پایان این گزارش می افزاید، براساس آمارها، در این بازه زمانی تعداد مشتریانی که در بازار قراردادهای آتی موقعیت خرید داشته اند، به حدود ۶۳ هزار و ۶۰۰ کد معاملاتی رسیده و در مقابل ۶۲ هزار مشتری موقعیت فروش اتخاذ کرده اند.