به گزارش کالاخبر؛ زیره سبز به عنوان یک گیاه دارویی صادراتی در بیشتر شهرهای ایران کشت می‌شود که البته کانون اصلی تولید آن استان خراسان رضوی است. در واقع کشور ما با قدمت ۱۵۰ ساله تولید سنتی محصول یادشده، یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده و صادرکننده محصول زیره به بازارهای جهانی به شمار می آید. آمارها نیز حاکی از آن است که میزان تولید زیره در سال‌های مختلف بسته به شرایط آب و هوایی متفاوت بوده که این تفاوت تولید از ۱۲ هزار تن تا ۲۰ هزار تن در طول یک ‌سال متغیر است. زیره ایرانی در حالی به بیشتر کشورهای دنیا از جمله ایتالیا، فرانسه و آلمان صادر می شود که تاکنون برنامه‌ریزی خاصی برای بسته‌بندی این محصول انجام نشده است و صادرات آن به صورت کیسه‌های ۵۵ کیلویی صورت می پذیرد. همچنین زیره ایران از نظر اسانس‌گیری در دنیا بی‌نظیر است و با خلوص ۹۹ درصد تولید می‌شود. در چندین سال گذشته به خاطر مرغوبیت زیره ایران مقام نخست زیره در جهان را دارا بوده‌ایم؛ هر چند به دلیل اعمال تحریم های بین المللی، این رتبه در اختیار دیگر کشورها قرار گرفته است. به طوری که رقبای اصلی ایران در این زمینه کشورهایی چون ترکیه، افغانستان، هندوستان، پاکستان، سوریه و یونان به‌شمار می‌روند.

استان خراسان رضوی نیز یکی از مناطق عمده تولید زیره سبز در کشور محسوب می شود چنان که به صراحت می توان اذعان کرد که حدود ۸۵ درصد زیره سبز تولیدی کشورمان مربوط به این استان است، چرا که زیره سبز یکی از گیاهانی است که نیاز آبی کمی دارد و برای کشت در مناطق کم آب بسیار مساعد است، لذا گرایش به کشت خالص زیره سبز در استان خراسان رضوی به صورت دیم افزایش یافته است. شاهد این مدعا آن است که در سال گذشته در این استان ، ۱۲۶۰ تن زیره سبز در شهرستان های سبزوار، جوین، جغتای، خوشاب و داورزن تولید و به کشورهای اروپایی و آسیایی صادر شد که درآمد ۱۲ میلیارد تومانی را برای کشور به ارمغان آورد.

 نکته قابل توجه آن است که طی سال های اخیر تعدادی کارخانه زیره‌پاک‌کنی در مشهد، سبزوار و تهران  به دلیل رکود اقتصادی به حالت نیمه‌تعطیل درآمده‌اند. افزون بر این اشکالاتی در شبکه توزیع زیره سبز وجود دارد و معمولا این واسطه ها هستند که نسبت به کشاورزان زیره کار، سود بیشتری از تجارت این محصول حاصل می کنند. با توجه به این تفاسیر نظام بازاریابی و بازار رسانی زیره کارایی لازم را ندارد. حال با توجه به ناکارا بودن بازار زیره سبز، اتخاذ تصمیمات و انجام اقدامات لازم در جهت بهبود کارایی بازار این محصول بیش از پیش ضروری است. در این زمینه، کارشناسان معتقدند عرضه این محصول در بورس کالا یک شیوه مناسب برای حذف واسطه ها و فروش مستقیم زیره به مصرف کننده و صادرکننده این محصول و نیز بازگشت به جایگاه جهانی صادرات آن است.

خوشبختانه طی روزهای اخیر با راه اندازی آزمایشی معاملات گواهی سپرده کالایی مبتنی بر محصول پایه زیره سبز تلاش شده تا ضمن حمایت از کشاورزان، زمینه حذف واسطه های غیرضرور را فراهم آورد اما شاید این سوال در ذهن کشاورزان زیره کار مطرح شود که عرضه زیره در بورس کالای ایران چه فایده ای دارد؟ در پاسخ به این سوال می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

۱. در بورس کالا کشاورزان خرده پا هر مقدار محصول که تولید داشته باشند، می توانند با قیمت مناسب آن را به فروش برسانند و وجه معامله را در سریع ترین زمان ممکن (در یک روز کاری) دریافت کنند.

۲. انبار پذیرش شده در بورس متعهد است محصول را تا زمانی که کشاورز تصمیم به فروش آن بگیرد، در شرایط استانداردی نگهداری نماید.

۳. صادرکنندگان و شرکت های فرآوری می توانند با قیمت شفاف و رقابتی که به صورت روزانه کشف و اطلاع رسانی عمومی می شود، یک محصول مرغوب را با اطمینان تحویل بگیرند.

همچنین برای فروش زیره در بورس کالا، کشاورزان می توانند با داشتن کد سهامداری، محصول برداشت شده را به انبارهای پذیرش شده بورس که مجهز به کارخانه زیره پاک کنی هستند، حمل کرده و تحویل دهند. انباردار با اخذ هزینه های مربوط به بوجاری و پاک کردن زیره، ناخالصی ها را تفکیک و محصول درجه یک را در کیسه های مناسب بسته بندی کرده و در صورت تمایل کشاورز، برای وی در کد سهامداری، قبض انبار یا گواهی سپرده کالایی صادر می کند. کشاورز در هر زمان که تشخیص داد قیمت فروش مناسب است، می تواند با مراجعه به یکی از شرکت های کارگزاری دارای مجوز معاملات گواهی سپرده کالایی، اقدام به فروش محصول خود در بورس نماید. در صورت عدم تمایل برای فروش نیز، انباردار متعهد به نگهداری محصول کشاورز تا زمان سررسید انبار است؛ البته هزینه های انبارداری را نیز مطابق با تعرفه های خود از کشاورز اخذ می نماید.

در پایان باید عنوان کرد، مسئولین ذی ربط نیز باید در جهت رهایی از اقتصاد تک محصولی و متکی به نفت، توجه زیادی به صادرات گیاهان دارویی از جمله زیره سبز داشته باشند و با توجه به مزیت نسبی کشت این محصول، آن را در برنامه ریزی های بازرگانی داخلی و خارجی مدنظر قرار دهند. همچنین بایستی به منظور بازاریابی گسترده تر، نقاط قوت و ضعف محصول شناسایی شده و در جهت رفع نقاط ضعف در داخل کشور اقدامات لازم صورت گیرد تا عرضه آن در بازارهای بین المللی با سهولت بیشتری انجام گیرد. 

*اکبر میرزاپور، مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران