به «گزارش پایگاه خبری بورس کالای ایران» ، بازار ابزارهای مشتقه بورس کالا بازاری نو ظهور در مجموعه بورس اوراق بهادار است. در این بازار چند نوع ابزار مدیریت ریسک مبتنی بر دارایی تعریف شده که در آینده نزدیک معاملات بورس ارز نیز در همین مجموعه با بهره‌گیری از تجربه موفق قرارداد‌های آتی سکه راه‌اندازی خواهد شد. به همین منظور در ادامه اشاره‌ای به فرصت‌های سود‌آوری و مدیریت ریسک در این نوع قرارداد‌ها می‌شود. قرارداد‌های آتی سکه در حال حاضر، پررونق‌ترین بخش بازار ابزار مشتقه بوده و بازاری نسبتا پویا و دارای فرصت‌های مناسب معاملاتی است. از مزایای اصلی این بازار استفاده از هردو موقعیت خریدوفروش است.

یعنی اگر پیش‌بینی می‌شود، قیمت‌ها در آینده رو به رشد است می‌توان با اتخاذ موقعیت خرید و اگر پیش‌بینی کاهشی مدنظر است، می‌توان با اتخاذ موقعیت فروش در بازار آتی کسب سود کرد. به طوری‌که هم از بالا رفتن قیمت‌ها امکان بازدهی وجود دارد و هم از افت قیمت‌ها، که این شرایط را بسیاری از بازارهای دیگر در اختیار ندارند و به طور معمول در بسیاری از آنها سیاست خرید و نگهداری تا رسیدن به بازدهی مورد نظر، روش معاملاتی رایج است که بازار آتی در زمانی که بیشتر بازارها در رکود قرار دارند می‌تواند فرصت کسب سود محسوب شود.

استفاده از اهرم در بازار آتی سکه

فرصت بسیار مناسبی در حال حاضر با کاهش وجه تضمین اولیه در بازار آتی سکه فراهم شده است، به‌طوری‌که با رسیدن وجه تضمین اولیه به مبلغ 10,000,000 ریال، اهرم بازار آتی را به عدد جذاب 10 رسانده است. یعنی چه در موقعیت خرید و چه در موقعیت فروش مبالغ سود یا زیان 10 برابر بازار نقدی سکه خواهد بود. پس اگر فردی تشخیص درستی از روند قیمت سکه داشته باشد (چه در کوتاه‌مدت و چه در بلند‌مدت) می‌تواند با ضریب 10برابری از آن استفاده کند.

به طور مثال با افزایش یا کاهش قیمت به میزان چهار تا پنج در‌صد و داشتن موقعیت مناسب خرید یا فروش در جهت روند، در یک روز حتی امکان سود تا میزان 30 تا 40 درصد سرمایه در معاملات بازدهی کسب کرد که فرصتی کم نظیر خواهد بوده و پتانسیل‌های سود‌دهی در این بازار را نشان می‌دهد. زمانی این فرصت نمود بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم، امکان خریدوفروش به تعداد نامحدود حتی در یک روز معاملاتی فراهم است که امکان بازدهی را حتی در دوره‌های زمانی کوتاه‌مدت یک‌روزه را نیز فراهم می‌کند.

بورس کالا در دو سال گذشته برای دوری از شائبه دستکاری قیمت‌ها و جهت‌دهی به بازار نقدی سکه تا حد زیادی تلاش کرد حداکثر وجه تضمین اولیه را از مشتریان دریافت کند که در کنار رکود بازار و افت قیمت‌های جهانی موفق به کنترل این بازار در مقطع مربوطه شد. با تغییر مدیریت بورس کالا به نظر می‌رسد سیاست بورس کالا نیز تغییر کرده و تمایل به حضور موثر‌تر بازیگران و فعالان بازار سکه با کاهش وجه تضمین و تسهیل معاملات به‌خصوص معاملات آنلاین، شرایط برای بهره‌مندی بسیاری از فعالان بازار سکه (و در آینده فعالان بازار ارز) از مزایای بازار آتی فراهم شده است. به نظر می‌رسد با خروج بازار سکه از رکود، بازار آتی نیز با افزایش حجم معاملات و رونق بیش از پیش روبه‌رو شود.

مقایسه‌ای بین خرید در بازار آتی و خرید در بازار نقدی سکه

فرض کنید فردی قرار است 30 عدد سکه بهار آزادی در 26 اردیبهشت 94 تحویل دهد. دو راهکار برای این مسئله وجود دارد (قیمت فعلی سکه نقدی در بازار 9.200.000 ریال و قیمت سررسید اسفند 94 در حال حاضر 9.200.000 ریال است و وجه تضمین برای هر قرارداد 9.500.000 ریال است)

الف- خرید از بازار نقدی:

مقدار پول مورد نیاز 9200000*30=27600000 ریال

ب- خرید از بازار آتی:

برای خرید این تعداد سکه باید 3 قرارداد آتی در ماه اسفند را خریداری کند.

9500000*3= 2850000 ریال

27600000-2850000=42750000 ریال

مبلغ باقیمانده که باید در سررسید اسفند ماه پرداخت شود. حال می‌توان این مبلغ را در اوراق مشارکت 20‌درصدی به مدت پنج ماه تا سر رسیدسرمایه‌گذاری کرده که بازدهی معادل با 20624000 ریال خواهد داشت که سودی معادل با 7.47درصد بدون ریسک خواهیم داشت. این در حالی ‌است که در زمان سر رسید با پرداخت بقیه مبلغ می‌توان سکه‌ها را تحویل گرفت. بنابراین خرید در بازار آتی در حال حاضر سودآوری بدون ریسک 7.47‌درصدی بدون ریسک در پنج ماه آینده داشته در حالی‌که در بازار نقدی این فرصت وجود ندارد.

استفاده از معاملات آنلاین

در گذشته معاملات صرفا به‌صورت سنتی و تلفنی انجام می‌شد و برای انجام معاملات نیاز به تماس تلفنی یا حضوری و پرکردن سفارشات خرید یا فروش بود. در حالی‌که هم‌اکنون امکان معاملات آنلاین فراهم شده و با امضای قرارداد بین مشتری و کارگزاری، دیگر نیازی به امضای دستور خرید یا فروش برای معاملات آنلاین وجود ندارد که هم باعث افزایش سرعت و همین‌طور افزایش کارایی بازار شده و به‌خصوص مشتریان شهرستان‌ها به راحتی می‌توانند معاملات خود را به‌صورت شخصی انجام دهند و هر فرد که تمایل به فعالیت در بازار آتی را دارد با داشتن حداقل دیپلم و تایید صلاحیت توسط کارگزار، امکان انجام معاملات آتی سکه به‌صورت آنلاین را خواهد داشت.

در ضمن بورس کالا برای همراهی بیشتر با بازار جهانی طلا ساعت معاملات را تا ساعت 19 افزایش داد که به تدریج امکان افزایش بیشتر زمان معاملات وجود دارد و این در حالی است که این بازار تنها بازاری در بورس است که حتی در روز پنجشنبه معاملات در آن انجام می‌گیرد. این موضوع برای فعالان بخش ارز نیز در آینده با راه‌اندازی بورس ارز مهیا خواهد بود.

به‌طوری‌که هم امکان انجام معاملات آنلاین فراهم خواهد بود و هم با دسترسی به تابلو معاملات قیمت‌های ارز تا چند‌ماه آینده (مثلا 3 تا9 ماهه) و تمرکز بیشتر معاملات در این بازار و با حضور بانک مرکزی، بانک‌های تجاری، صرافان مجاز و فعالان بازار ارز در آن، می‌تواند به‌عنوان مرجع قیمت‌گذاری در بازار ارز محسوب شود.

دستورالعمل جدید و افزایش حجم بازار

در گذشته سقف موقعیت‌های باز برای هر مشتری حقیقی تا حداکثر 100 قرار داد در هر سررسید و محدود به 400 قرارداد درکل ماه‌های معاملاتی باز در بازار بود که این رقم در حال حاضر، به حداکثر 250 قرار داد در هر سر رسید و محدود به 750 قرار داد در کل ماه‌های معاملاتی باز در بازار است. این شرایط برای مشتریان حقوقی معادل 250 موقعیت در هر نماد معاملاتی و قابل افزایش تا 10 درصد سرمایه ثبتی شرکت و محدود به 20‌درصد موقعیت‌های تعهدی باز در بازار خواهد بود.

به‌طوری‌که تقریبا اکثر فعالان بازار سکه (از جمله صرافان و فعالان بازار سکه) امکان فعالیت در بازار آتی و استفاده از فرصت‌های معاملاتی آن را دارند. به نظر می‌رسد، با حضور بیشتر فعالان بازار طلا در بازار آتی سکه (در حال حاضر) و فعالان بازار ارز (در آینده نزدیک) شرایط برای اینکه بورس کالا مرجع اصلی قیمت‌گذاری سکه و ارز شود فراهم خواهد بود و حضور به موقع و آگاهی از شرایط و چگونگی فعالیت در بازار آتی برای فعالان این عرصه اجتناب‌ناپذیر است.

بورس ارز و شرایط پیش‌رو

تلاش‌های زیادی در جریان است که بورس ارز در آینده نه چندان دور، در مجموعه بازار مشتقه بورس کالای ایران راه‌اندازی شود. این مسئله یکی از دغدغه‌های مسئولان اقتصادی و فعالان بازارها است چرا که مثلا برای شرکت‌های بورسی امکان تسعیر ارز با شرایط شفاف‌تری فراهم خواهد بود. همین‌طور در دوران پساتحریم، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها را برای حضور در ایران نابسامانی و عدم شفافیت نرخ ارز اعلام کردند.

از آنجا که تغییرات نرخ ارز در دیگر کشورها معمولا در فاصله‌های‌زمانی چند ماهه در شرایط عادی بسیار ناچیز است، در حالی که در کشور ما به‌خصوص در چند سال گذشته نوسانهای بسیار شدیدی در نرخ ارز وجود داشت که خوشبختانه در حال حاضر این نوسانات کمتر شد و امید است با راه‌اندازی بورس ارز فاصله قیمتی دلار عمده (عرضه توسط بانک مرکزی و بانک‌های تجاری) با دلار آزاد به تدریج کاهش یابد و در نهایت به تک نرخی شدن نرخ ارز که تصمیم اصلی سیاست‌گذاران اقتصادی است، منجر شود.

در ضمن شرکت‌های صادر‌کننده و شرکت‌های وارد‌کننده و حتی سرمایه‌گذاران خارجی با ریسک کمتر و افق روشن‌تری برای قیمت ارز روبه‌رو خواهند بود. بدین صورت که این بورس به‌صورت معاملات آتی (همانند معاملات آتی سکه) انجام خواهد شد و در ابتدا با معاملات دلار (با اندازه قرارداد 1000 دلاری) و یورو شروع شده و سپس بقیه ارزها نیز مورد معامله قرار خواهد گرفت.

به نظر می‌رسد اصلی‌ترین پیش نیاز برای این امر نیز بازگشایی سوییفت برای بانک مرکزی و دیگر بانک‌های تجاری در راستای اجرایی شدن برجام در ماه ژانویه سال جدید میلادی خواهد بود، هر‌چند نیازی به تک نرخی شدن ارز در ابتدا وجود ندارد و با ساز وکار بازار آتی و اینکه تنها‌درصد کمی از قراردادها به تحویل منجر می‌شود، امکان کنترل و مدیریت توسط بانک مرکزی مهیا خواهد بود و هر گونه سفته بازی در بازار ارز با مدیریت بهتر در یک بازار شفاف و قابل کنترل محدود خواهد شد.

به طور قطع بازیگران اصلی این بازار بانک مرکزی و بانک‌های تجاری خواهند بود و در این مسیر صرافان مجاز نیز در کنار این بازیگران حضور خواهند داشت و شرکت‌های صادر‌کننده نیز می‌توانند دلار خود را در این بازار به فروش رسانده همچنین شرکت‌های وارد‌کننده نیز بتوانند ارز مورد نیاز خود را در این بازار تهیه کنند.

در این بین صرافان مجاز و حتی معامله‌گران حقیقی نیز می‌توانند در یک بازار شفاف‌تر با ریسک معاملات پایین‌تر (به‌دلیل وجود چارچوب قانونی) و استفاده از اهرم بازار مشتقه به معامله در این بازار بپردازند و به تدریج معاملات سنتی فعلی (بازار سبزه میدان و پاساژ افشار و...) جای خود را به معاملات در بورس ارز داده و ضرورت اقتصادی شفافیت بازار ارز، عاملی است که تحقق آن را اجتناب‌ناپذیر خواهد کرد.

گزارشگر علیرضا سلیمانی، تحلیلگر بازار آتی کارگزاری تامین سرمایه نوین

منیع: روزنامه فرصت امروز