• مهدی حاجی‌وند، کارشناس بازار سرمایه

لازم است دولت و مجلس در کنار فعالان اقتصادی و متولیان بازار سرمایه تلاش کنند خلاءهای قانونی موجود در زمینه حضور و تامین مالی شرکت‌های مختلف بویژه دانش بنیان‌ها از طریق این بازار برطرف شود.

«تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»، این نام و شعاری است که نخستین سال از قرن جدید به آن مزین شده است.  این در حالی است که موضوع اقتصاد، بویژه تولید در چند سال گذشته پای ثابت شعار سالانه بوده است.

در این زمینه باید گفت یکی از شاهراه‌های تحقق شعار امسال را بدون شک باید بازار سرمایه دانست؛ چرا که به باور کارشناسان سرمایه‌گذاری در تولید دانش‌بنیان ریسک‌پذیر و خطرپذیر است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان باید مورد تضمین قرار بگیرند که در این زمینه بازار سرمایه با ابزارهایی از جمله صندوق‌ها می‌تواند این ریسک‌ها را کنترل کند.

از سوی دیگر یکی از مهمترین اقدام ها در زمینه تحقق شعار ۱۴۰۱، پذیرش شرکت‌های جدید فعال در حوزه‌های تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی در بازار سرمایه و استفاده از ظرفیت‌های این بازار برای عرضه سهام و مالکیت آن ها در بورس است که در این راستا باید شرایطی فراهم شود که امکان ورود فناوری‌های نوین و جدید به صنایع بزرگ در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شود. 

از سوی دیگر ایجاد، گسترش و تعمیق رابطه و همکاری میان دانشگاه، فعالان اقتصادی و بنگاه‌ها و واحدهای اقتصادی در بستری به نام بازار سرمایه هم برای تحقق این شعار ضروری است؛ ضمن این که باید محدودیت‌های فرآیند تامین مالی شرکت‌های دانش بنیان از طریق این بازار با همفکری و همراهی این سه ضلع برداشته شود.

این در حالی است که که تامین مالی مورد نیاز شرکت‌های دانش بنیان از طریق بازار سرمایه به دلیل ماهیت این بازار می‌تواند نسبت به سایر بازارها سریع، آسان و ارزان باشد و به همین دلیل هم باید بازنگری جدی در نحوه پذیرش و عرضه سهام این شرکت‌ها در بورس صورت گیرد. ضمن این که تسریع در ورود شرکت‌های دانش بنیان به تالار شیشه‌ای به ورود فناوری‌های جدید به عنوان یکی از صنیع بزرگ کشور و دنیا به بورس کمک کرده  افزایش عمق این بازار را نیز در پی خواهد داشت.

از دیگر مزایای استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تحقق شعار امسال این است که با تسریع و گسترش پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در این بازار و تامین مالی پروژه‌ها بدون شک شاهد دلگرمی و ایجاد انگیزه در قشر جوان و تحصیلکرده و نیز نخبه کشور خواهیم بود که یکی از مشکلات کنونی آنها نداشتن نقدینگی و منابع مالی لازم برای انجام فعالیت‌ها و بارور کردن استعدادها است، بعلاوه این که از مسیر بازار سرمایه ارزشگذاری خلاقیت‌ها و استعدادهای نخبگان کشور بدرستی صورت می‌گیرد.

ضمن این که استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه می‌تواند با تغییر در مقررات پیچیده و محیط کسب و کار، فرهنگ کارآفرینی را نیز توسعه داده و با استفاده از اقتصاد دانش‌بنیان براساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و ارتقای سطح سرمایه‌گذاری در این حوزه از طریق بازار سهام شاهد کارآفرینی و اشتغال بیشتر در کشور باشیم.

افزون بر این، با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان و صندوق‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه در بازار سرمایه، عموم مردمی نیز می‌توانند در این سرمایه‌گذاری‌ها شرکت کنند و این موضوع خود می‌تواند زمینه‌ساز افزایش اقبال عمومی به مقوله دانش و فعالان این حوزه باشد و به نوعی مشارکت عمومی در تجهیز منابع این حوزه کارساز شود.

همچنین ذکر این نکته ضروری است که در موضوع دانش‌بنیان بودن تولید، باید تلاش شود تحقیق و توسعه در بنگاه‌های اقتصادی و شرکت‌های تولیدی به سمتی بروند که تکمیل‌کننده زنجیره عرضه در تولید باشد و این مقوله سهم تولید داخل را در زنجیره عرضه افزایش دهد.

در همین راستا نقش بورس‌ کالا در تحقق شعار سال به عنوان کمک‌کننده در زنجیره عرضه محصول های شرکت‌های دانش بنیان می‌تواند دو چندان باشد؛ چرا که به باور کارشناسان ارکان بازار سرمایه به خصوص بورس کالا می‌تواند به صورت مستقیم در فعالیت شرکت‌های دانش بنیان اثر داشته باشد، به طوری که با ورود محصول های بیشتر به بورس کالا شاهد افزایش تولید شرکت‌های دانش‌بنیان خواهیم بود و بورس کالا می‌تواند به عنوان عامل کمک‌کننده به تولید، در راستای افزایش تولید شرکت‌های دانش‌بنیان نقش ایفا کند و امتیازی را برای این شرکت‌ها قایل شود و آنها را در اولویت عرضه در بازار سهام قرار دهد.

این در حالی است که تاکیدات قانونی نیز در زمینه فراهم آوردن بسترهای لازم برای تحقق شعار سال جدید از طریق بازار سرمایه در کشور در حال شکل‌گیری است. به عنوان مثال، در اصلاحیه متن جدید طرح جهش تولید دانش بنیان در بازار سرمایه که در روزهای پایانی قرن گذشته در مجلس به تصویب رسید می‌توان به ماده ۱۶ این طرح مبنی بر خرید برق صنایع دانش بنیان از بورس یا بند الف ماده ۱۷ این قانون مبنی بر مجوز فعالیت صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری غیردولتی موضوع ماده ۴۴ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر به عنوان رکن ضامن برای تامین مالی در بازار سرمایه اشاره کرد که مطابق آن سازمان بورس مکلف شده است ضمن تسهیل انتشار اوراق صکوک در طرح های فناورآنه، امکان تخصیص بخشی از منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارای مجوز در سازمان بورس را در صندوق‌ها و نهادهای مالی که در حوزه تامین مالی فناوری و نوآوری فعالیت می‌کنند، فراهم کند.

با این حال لازم است دولت و مجلس در کنار فعالان اقتصادی و متولیان بازار سرمایه تلاش کنند و خلاءهای قانونی موجود در زمینه حضور و تامین مالی شرکت‌های مختلف بویژه دانش بنیان‌ها از طریق این بازار برطرف شود؛ چرا که بر اساس تحقیقات و گزارش‌های ارائه شده مسائلی چون قوانین و مقررات، تامین مالی نظام بانکی، بروکراسی اداری و ... عوامل اصلی در کاهش شاخص نوآوری هستند، که در این زمینه هم در سطح ملی و هم با نگاه استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه باید تلاش کنیم این مشکلات برداشته شود.

علاوه بر این، قوانین و مقررات مازاد و دست و پاگیر به همراه دولتی بودن ساختار اقتصاد، مالکیت، مدیریت و تصمیم‌گیری صنایع و بنگاه‌ها در کشور همواره هزینه‌های اضافی را بویژه به نظام اقتصادی تحمیل کرده است و همین موضوع نیز موجب شده سیاست‌های اتخاذی بخش خصوصی و نخبگان را به سمت کاهش انگیزه و بهره‌وری رهنمون کند.

به همین دلیل، نامگذاری سال ۱۴۰۱ می‌تواند مسبب خیزی برای حل این مشکلات جهت رشد سریع و یکدست در اقتصاد و افزایش نقش بخش خصوصی واقعی در تولید ناخالص داخلی و در نهایت پررنگ شدن نقش بازار سرمایه برای تحقق این مهم و نیز نفع فعالان حاضر در این بازار باشد. ضمن این که با تحقق این مهم فناوری و دانش فنی می‌تواند به عامل و منشاء اقتدار ملی بویژه در حوزه اقتصاد تبدیل شود.