*سونیا یاسی، کارشناس بورس کالا

ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان بوده و علاوه بر آن بخش عمده محصول زعفران ایران صادر می گردد. بنابراین با در نظر گرفتن این موضوع مهمترین عوامل موثر بر قیمت زعفران را می‌توان به ترتیب زیر دسته بندی نمود:

- نوسانات نرخ ارز

- تقاضای جهانی و داخلی زعفران

- عرضه زعفران

- قوانین و مقررات

- تعرفه های گمرکی کشورهای وارد کننده زعفران

- میزان عرضه کشورهای رقیب در بازار

نوسانات نرخ ارز

ایران با تولید بیش از ۹۰ درصد از زعفران جهان، تولیدکننده برتر این محصول می باشد و علاوه بر آن بخش عمده محصول زعفران ایران صادر می‌گردد (مطابق آمار اتاق بازرگانی در سال ۹۶میزان کل صادرات زعفران کشور ۲۰۷ تن به ارزش ۲۹۰ میلیون دلار بوده است.) لذا هر گونه نوسان نرخ ارز در کشور، قیمت این کالا را تحت تاثیر قرار خواهد داد. همچنین نوسانات نرخ ارز در بلند مدت اثرات مثبتی بر تقاضای صادرات ایران داشته‌است؛ مطالعات انجام شده نشان می دهد که نرخ ارز در مقایسه با سایر متغیرها، بیشترین تاثیر را بر قیمت های صادراتی زعفران داشته است.

تقاضای جهانی و داخلی زعفران

با توجه به اینکه تقریباً ۸۰ درصد زعفران صادر می گردد از این رو بدیهی است تغیرات نرخ ارز، هزینه حمل و نقل هوایی که عمده محصول بدین وسیله صادر می گردد، سیاست های تعرفه ای کشورهای واردکننده و تحولات مربوط به صنایع مرتبط با زعفران در این کشورها به عنوان بخشی از عوامل تعیین کننده قیمت های صادراتی بر میزان تقاضای آنها برای صادرات زعفران تأثیر گذار خواهد بود.

از طرفی دیگر با توجه به اینکه زعفران در بسیاری از کشورها به عنوان یک کالای لوکس در نظر گرفته می شود بنابراین در صورت وقوع بحران های جهانی و کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان خارجی، تقاضا برای این محصول و قیمت آن تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

عوامل موثر بر عرضه زعفران

* شرایط جوی

شرایط جوی و آب و هوایی یکی از عوامل مؤثر بر قیمت زعفران در بازار می باشد. پیاز زعفران به سرما حساس است و از اینرو در صورت برودت هوا، یخ زدگی و یا سرمازدگی با توجه به صدمه دیدن پیاز زعفران، میزان عرضه این محصول در بازار کاهش یافته و در نتیجه قیمت آن در بازار افزایش خواهد یافت.

 علاوه بر این وقوع خشکسالی نیز علی رغم اینکه زعفران به آب کمی نیاز دارد، در پاره ای از موارد به کاهش عرضه و در نتیجه افزایش قیمت محصول منجر گردیده است.

* یارانه ها و بیمه های کشاورزی

فعالیت های کشاورزی به دلیل متغیر بودن شرایط جوی و محیطی، فعالیتی همراه با ریسک محسوب شده و همواره تولید کنندگان با خسارات ناشی از حوادث قهری و بلایای طبیعی رو به رو هستند که موجب می شود همواره نگران عملکرد اقتصادی و بازپرداخت هزینه‌های مختلف باشند.

بیمه محصولات کشاورزی کمک می کند تا کشاورزان برنامه های مدیریتی و استراتژی های پایدارتری را برای کاهش ریسک به کار ببرند. این امر موجب ایجاد امنیت تولید و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی می شود.

* قیمت زمین و دسترسی به آب

این گیاه تنها دوبار در سال  اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی) به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. هر چه قیمت زمینی که زعفران در آن کشت می شود بالاتر باشد، قیمت محصول زعفران هم بالاتر خواهد بود.

* نهاده های کشاورزی

قیمت نهاده های کشاورزی مانند انواع کودهای شیمیائی و حیوانی، مواد دفع و کنترل آفات، ماشین آلات کشاورزی و نیروی کار در قیمت این محصول و در نتیجه عرضه آن موثر است. به رغم سختی کار برداشت زعفران، با وجود پیشرفتهای زیاد تکنولوژی، محصول زعفران هنوز در تمامی ابعاد به صورت سنتی اداره می شود. کاشت، داشت، برداشت و حتی روش خشک کنی محصول زعفران نیز سنتی است که این امر موجب بروز مشکلات فراوانی برای تولید و عرضه این محصول میباشد. هر چند تولید زعفران نیاز به ماشین آلات سنگین ندارد، اما استفاده از ماشین آلات سبک کشاورزی و ابزارهای مدرن خشک کردن و بسته بندی در مزارع زعفران، با توجه به اهمیتی که این محصول در تجارت خارجی ایران و کسب درآمد ارزی و نیز افزایش درآمد کشاورزان دارد، امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

* قوانین و مقررات بازار

به طور کلی سیاست های گمرکی، صادراتی، جوایز صادراتی، خرید تضمینی و حتی مالیاتی نیز در برهه هایی از زمان بر بازار زعفران تأثیر گذاشته است.

* تعرفه های گمرکی کشورهای وارد کننده زعفران

با توجه به اینکه بخش اعظم زعفران ایران صادر می گردد از اینرو نرخ تعرفه های وارداتی کشورهای مقصد تأثیر زیادی بر قیمت زعفران و صادرات آن خواهد داشت.

* میزان عرضه کشورهای رقیب در بازار

علی رغم اینکه ایران تولیدکننده و صادرکننده اصلی بازار زعفران در جهان است اما با توجه به سودآوری مناسب این محصول، کشورهای دیگری که در این حوزه فعالیت دارند سیاست گذاری و سرمایه گذاری قابل توجهی جهت افزایش سهم خود در بازار جهانی این محصول انجام داده اند. این موضوع نه تنها جایگاه ایران در بازار را با چالش مواجه خواهد نمود بلکه با توجه به افزایش عرضه این محصول به نوسانات احتمالی در قیمت آن دامن خواهد زد.