محمدرضا اسلامی کارشناس بازار سرمایه با اشاره به وجود ابزارهای مالی پوشش ریسک در کشور به  «کالاخبر» گفت: ما ابزارهای کنترل و پوشش ریسک مختلفی همچون سلف، سلف موازی، آپشن (اختیار معامله)، فیوچر (قراردادهای آتی) و گواهی سپرده کالایی را در بورس کالا داریم، اما متاسفانه هنوز ابزارهای کنترل ریسک در کشور رایج نشده اند و با اینکه ما ابزارهای فیوچر و آپشن را برای معاملاتی مانند زعفران، پسته، سکه و زیره داریم اما در عمل تولیدکنندگان بزرگ محصولات فولادی و پتروشیمی و صنعتی تاکنون از ابزارهای کنترل ریسک استفاده نکرده اند و باید آن ها وارد این بازارهای مالی شوند.

مدیر بورس کالا و انرژی کارگزاری سهم آشنا اظهار داشت: متاسفانه نبود ابزارهای مالی کاهش ریسک برای سایر دارایی ها و کالاها و وجود برخی محدودیت ها باعث شد تا در سال ٩٧ بسیاری از افراد به سمت بازار آتی سکه طلا بروند و همین امر باعث شد بازار آتی سکه طلا تعطیل شود به طوریکه اعلام شد که معاملات آتی به بازار نقدی جهت می دهد در حالیکه این بازار نقدی بود که به قیمت های آتی سکه جهت می داد، چنانکه با تعطیلی این بازار، رشد قیمتی سکه طلا متوقف نشد. بنابراین مهم این است که بازارهای مالی برای فعالان صنایع و سرمایه گذاران ایجاد شود چرا که هر چه این ابزارها وسیع تر باشند به خودی خود می تواند به کنترل و پوشش ریسک برای تولید کنندگان واقعی منجر شود.

وی ادامه داد: در حال حاضر مساله ای که صنایع پتروشیمی و فولادی را متاثر کرده این است که قیمت این کالاها با تابعی از دلار کاهش و افزایش می یابند. به عنوان مثال قیمت برخی کالاها همین یک ماه گذشته رقابت های ۲۰ تا ۶۰ درصدی را به دلیل تحرک بهای دلار، پشت سر گذاشتند اما اگر ابزارهایی برای کنترل این نوسانات در اختیار فعالین قرار بگیرد ریسک قیمتی برای آنها کنترل می شود و مشکلات تولیدکنندگان به مراتب کمتر می شود.

اسلامی با اشاره به لزوم استفاده صحیح از ابزارهای کاهش ریسک بیان داشت: به طور کلی می توان گفت درحال حاضر در کشور این ابزارها به صورت تئوری وجود دارند اما به صورت عملی استفاده چندانی ندارند و دو سمت بازار هم به دلیل رویکرد سنتی چندان مایل به استفاده از این ابزارها نیستند. به عنوان مثال قراردادهای بلندمدت در حوزه پتروشیمی ابزار کنترلی و موقری است اما با وجود همه مزایا، تاکنون به صورت پر حجم استفاده نشده است.

وی افزود: هر چقدر فعالیت صنایع، بزرگتر باشد طبیعتا نوع ریسک ها متغیر می شود و تعداد ریسک های بیشتری را باید پوشش داد. به عنوان مثال کارخانه ای که چند نوع ماده اولیه مصرف و چند نوع محصول تولید می کند تابع عوامل مختلف اقتصاد جهانی و همچنین عوامل داخلی است، درحالی که ممکن است کارگاه کوچکتری که به عنوان صنایع پایین دستی به تولید مشغول است راحت تر بتواند ریسک را کنترل کند؛ چراکه ممکن است تنها ریسکی که متحمل می شود تهیه مواد اولیه با قیمت مناسب باشد.

اسلامی با تاکید بر اینکه استفاده از ابزارهای کنترل ریسک باید از صنایع پایین دستی و کوچک تر آغاز شود، گفت: شاید بهتر باشد بگوییم که شرکت های تولیدی بزرگ بخشی از ریسکی که دارند را باید به طور سیستماتیک در اختیار عموم قرار دهند تا صنایع پایین دستی بتوانند آن ریسک را کنترل کنند. چرا که ریسک را باید از پایین به بالا کنترل کرد و طبیعتا ریسکی که از سطوح پایین کنترل شود در نتیجه به کاهش ریسک صنایع بزرگ تر منجر خواهد شد. از این رو باید از سطح قراردادهای جزیی تر شروع کنیم تا کم کم ریسک های بیشتری را بتوان کنترل کرد.

وی با اشاره به مزیت های استفاده از ابزارهای مالی کاهش ریسک گفت: سال گذشته اوراق سلف موازی استاندارد و صندوق های کالایی و گواهی سپرده در بورس کالا حدود ٦٥ هزار میلیارد ریال معامله شد. این نشان می دهد که این ابزارها چه پتانسیل بالایی برای صنایع مختلف دارند. به طورکلی می توان گفت جلوگیری از نوسانات قیمتی و اطمینان از تامین مواد اولیه با قیمت تضمین شده و جلوگیری از توقف تولید صنایع کوچک، از مهم ترین مزایای استفاده از ابزارهای کاهش ریسک است.

اسلامی اظهار کرد: اگر در سطح وسیع تری به ابزارهای نوین مالی نگاه کنیم و فقط ابزارهای کاهش ریسک را در نظر نگیریم، ابزارهای نوین مالی می توانند مزایای بیشتری برای صنایع داشته باشند که یکی از این مزیت ها تامین مالی برای صنایع بزرگ است. همچنین استفاده از ابزارهای نوین مالی می تواند باعث کشف قیمت واقعی بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا شود.

وی افزود: در حال حاضر با توجه به وضعیت کشور، نقدینگی زیاد لازم در معاملات ممکن است باعث جهت دهی معاملات توسط افراد تواناترشود اما هر چه ما بیشتر از این ابزارها استفاده کنیم در نتیجه تعداد فعالین بازار نیز بیشتر و عمق معاملات بیشتر خواهد شد.

اسلامی در پایان تاکید کرد: مهمترین نکته این است که اگر ابزارهای نوین مالی گسترش پیدا کند به نوعی محدودیت ها نیز از بین می رود و به تبع آن بازاری شفاف تر و کاراتر خواهیم داشت چرا که وجود محدودیت در بازار فیزیکی باعث می شود بازار غیر شفاف شود. همچنین برخی از معاملات نیاز به وجه نقد زیادی دارند که بسیاری از فعالین نمی توانند به آن معاملات وارد شوند، در صورتی که اگر همین معاملات را به صورت اختیار و آپشن انجام دهیم صنایع کوچکتر هم به آن وارد می شوند و در نتیجه بازار شفاف تر و کاراتری خواهیم داشت.