به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، بر اساس این پژوهش، بورس هاي تخصصي كالا مي توانند بانكداري اسلامي را در احياء و اجراي صحيح تسهيلات سلف، در مورد كالاهاي قابل معامله در بورس تخصصي كالا ياري کند.

در این پژوهش که با عنوان « اجرای تسهیلات سلف در بانکداری اسلامی به کمک بورس تخصصی کالا در مورد کالاهای استاندارد بورسی» در شماره اخیر دو فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات اسلامی منتشر شد، بر توانایی بورس های کالایی در احیا و اجرای صحیح تسهیلات سلف در بانکداری اسلامی تاکید شده است.

براساس این پژوهش که از سوی «محمدنقی نظرپور» دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه مفید و «یحیی لطفی نیا» مدرس موسسه غیرانتفاعی حکمت قم صورت گرفته است، بانك ها به عنوان واسطه هاي مالي درصدد انباشت سرمايه در كنار ساير عوامل توليد هستند و بانکداری اسلامی باتوجه به وجود طیف مختلفی از نیازها در بخش متقاضیان منابع مالی، روش های مختلفی را جهت پاسخ به نیازها معرفی کرده است. از جمله روش های تخصیص منابع در بانکداری اسلامی، اعطای تسهیلات بر مبنای عقد سلف به عنوان یکی از عقود مبادله ای است؛ به این صورت که بانک ها با پیش خرید محصولات تولیدی، متقاضیان منابع مالی (تولیدکنندگان) آن را تامین مالی می کنند.

این پژوهشگران معتقدند: به دلیل ناتوانی بانک ها در ورود به بخش واقعی اقتصاد جهت فروش محصول تولیدی متقاضی دریافت تسهیلات سلف در سررسید، اجرای این نوع از تسهیلات از سوی بانک ها در بانکداری اسلامی مورد بی مهری قرار گرفته است. همچنین در مواردی که بانک ها مبادرت به اعطای تسهیلات از این طریق می کنند، موازین شرعی به طور کامل رعایت نمی شود.

آنها اظهار کردند : بازار سرمایه به عنوان بازاری بلند مدت به دلیل ورود نهادهای فعال در آن به بخش واقعی اقتصاد جهت تامین مالی نیازمندان به منابع مالی می تواند بانکداری اسلامی را در احیاء و اجرای هر چه بهتر تسهیلات سلف یاری کند؛ در واقع به دلیل ناتوانی بانک ها در بانکداری اسلامی در ورود به بخش واقعی اقتصاد برای تامین مالی نیازمندان به نقدینگی با بهره گیری از ظرفیت های نهادهای فعال در بازار سرمایه تا حدودی می توان این نقیصه را با حداقل هزینه رفع کرد.

این دو استاد و مدرس دانشگاه تصریح کردند : از جمله نهادهای فعال بازار سرمایه که می تواند بانکداری اسلامی را در احیا و اجرای صحیح سلف یاری کند، بورس های تخصصی کالا است. در واقع بانک های اسلامی جهت اجرای صحیح تسهیلات تنها می توانند در مورد کالاهای استانداردی که در بورس تخصصی کالاها قابل معامله است، از این ظرفیت استفاده کنند.

بانکداری اسلامی به بورس کالا توجه داشته باشد

«محمدنقی نظرپور» دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه مفید و «یحیی لطفی نیا» مدرس موسسه غیرانتفاعی حکمت قم با اشاره به اینکه بورس تخصصی کالا، به عنوان یکی از نهادهای فعال بازار سرمایه در پاسخ به نیاز گذر از تجارت سنتی به تجارت مدرن طراحی و ایجاد شد، توضیح دادند : بورس کالا در سال های اولیه تشکیل خود به منظور کمک به کشاورزان برای پوشش ریسک قیمت کالاهای تولیدی خود راه اندازی شد. بورس تخصصی کالا، بازاری متشکل و سازمان یافته است که تعداد زیادی از عرضه کنندگان یا تولیدکنندگان، کالای خود را به آن بازار عرضه می کنند .

این دو پژوهشگر افزودند : قسمت عمده معاملات در بورس کالا به منظور خرید و فروش و تحویل آینده انجام می شود. به طور کلی شرایط تشکیل بورس کالا مبتنی بر ویژگی های خاص برخی کالاهاست که این ویژگی ها عبارتند از نوسان های قیمتی، قابلیت تعیین درجه استاندارد آن، ذخیره سازی و تحویل.

آنها تاکید دارند که بانک ها و بانکداری اسلامی، جهت استفاده از ظرفیت بورس تخصصی کالا به منظور اجرای صحیح سلف به این امر توجه داشته باشند که تنها می توانند در مورد کالاهای استاندارد که در بورس تخصصی کالا مورد معامله قرار می گیرد، اقدام کنند.

راهکار اجرای صحیح تسهیلات سلف در مورد کالاهای استاندارد بورسی

«محمدنقی نظرپور» و «یحیی لطفی نیا» در خصوص راهکار اجرای صحیح تسهیلات سلف در مورد کالاهای استاندارد بورسی، با اشاره به اینکه بانک ها باتوجه به نوع کالاهایی که در بورس های تخصصی معامله می شوند، به متقاضیان تسهیلات سلف، فراخوان اعطای تسهیلات می دهد، توضیح دادند : تولیدکننده باتوجه به نوع کالای تولیدی خود و براساس قیمت و استاندارد تعریف شده در بورس تخصصی کالا برای کالای تولیدی خود به میزانی که به نقدینگی نیاز دارد، درخواست خود را به بانک ها برای دریافت تسهیلات سلف ارائه می کند؛ در واقع متقاضی تسهیلات سلف، میزان تقاضای خود برای دست یابی به نقدینگی مورد نیاز باید به قیمت سلف (اصولا پایین تر از قیمت نقدی است) موجود در بورس تخصصی کالا توجه کند و در خواست خود را براساس آن تنظیم کند.

این دو پژوهشگر ادامه دادند : به عنوان مثال ، اگر تولیدکننده گندم به یک میلیارد ریال نقدینگی برای انجام فرایند تولید نیاز داشته باشد، با مراجعه به بورس تخصصی کالا و بررسی وضعیت معاملات گندم و دریافت قیمت سلف گندم در روز ارائه درخواست تسهیلات به بانک که در اینجا به فرض پانصد هزار ریال برای هر کیسه ۵۰ کیلوگرمی است، اقدام به پیش فروش ۲ هزار کیسه گندم ۵۰ گرمی به بانک می کند. بانک نیز براساس شرایط حاکم بر بازار آتی کالای موضوع تسهیلات سلف در بورس تخصصی کالا در زمان ارائه درخواست و همچنین بررسی شرایط خود در رابطه با میزان دسترسی به سود در تسهیلات سلف اعطایی به تولیدکننده اقدام به بررسی درخواست تولیدکننده کالای موضوع تسهیلات سلف می کند و در صورتی که شرایط بازار بتواند نظر بانک را از منظر سود و سایر شرایط همچون اعتبار متقاضی تسهیلات سلف متقاعد کند، به اعطای تسهیلات سلف اقدام می کند.

راه های پیش روی بانک بعد از اعطای تسهیلات سلف

«محمدنقی نظرپور» و «یحیی لطفی نیا» با بیان اینکه بانک ها پس از اعطای تسهیلات سلف می توانند راه های مختلفی در پیش گیرند، گفت : روش اول به این طریق است که بانک تا زمان سررسید قرارداد منتظر بماند تا تولیدکننده، کالای موضوع سلف را به بانک تسلیم کند و بانک آن را به صورت نقدی به فروش برساند. در این حالت بانک از مابه التفاوت قیمت پرداختی به تولیدکننده و قیمت دریافتی از بابت فروش کالای تحویلی بورس کالا سود کسب کند.

این دو استاد و مدرس دانشگاه افزودند : در روش دوم بانک می تواند از سررسید تسهیلات پرداختی سلف اقدام به فروش کالای موضوع سلف به شخص ثالثی کند، ولی از آنجا که فروش مبیع پیش از سررسید در قرارداد سلف جایز نیست، این شیوه قابلیت کاربرد ندارد؛ با این حال برخی از محققان با طراحی سلف موازی بر این مشکل فایق آمدند.

این گزارش حاکی است، از نگاه «محمدنقی نظرپور» و «یحیی لطفی نیا» ، مهمترین مزیت های راهکار ارائه شده شامل دور شدن بانکداری اسلامی از مشکلات شرعی تسهیلات سلف، ایجاد شفافیت در معاملات سلف، آشنایی تولیدکنندگان با بورس تخصصی کالا، تقویت صنعت بسته بندی تولیدات داخلی و ایجاد تعامل بین بازر سرمایه و بانکداری اسلامی است.

بورس کالا با سلف موازی بانکداری اسلامی را یاری کند

«محمدنقی نظرپور» دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه مفید و «یحیی لطفی نیا» مدرس موسسه غیرانتفاعی حکمت قم اعتقاد اینکه بورس تخصصی کالا با دارا بودن ویژگی هایی از جمله استاندارد بودن کالا و همچنین کشف قیمت کالاهای قابل معامله در آن می تواند بانکداری اسلامی را در اعطای تسهیلات سلف با کاهش ریسک های شریعت و اقتصادی یاری کند، پیشنهاد کردند : این بورس بانکداری اسلامی را برای خروج از روند اجرای تسهیلات سلف قبل از سررسید تسهیلات در قالب سلف موازی یاری کند.

این دو محقق در پایان تاکید کرده اند که احیا و اجرای صحیح تسهیلات سلف در بانکداری اسلامی گام مهمی جهت حمایت از تولیدکنندگان داخلی به منظور دسترسی سهل تر به منابع مالی فراهم می کند.

منبع: سنا